Christian Jongeneel
Na Lieske Schreuders tapijt van slakkenpoep vorig jaar zijn Shiwa Rashtians vazen uit vermalen eierschalen dit jaar een van de opvallendste verschijningen tijdens de Dutch Design Week (DDW), die van 19 t/m 27 oktober plaatsvindt in Eindhoven.
De Spanjaard Raúl Lauri presenteert Decafé, een gepatenteerd materiaal op basis van koffiedik, dat bruikbaar blijkt te zijn voor talloze producten, waaronder bakjes en lampen. Ook te zien: een stoel van organisch substraat met een biocoating door Studio Eric Klarenbeek in samenwerking met de Wageningen Universiteit.
Praktisch en op enige schaal produceerbaar zijn deze ontwerpen niet, maar dat is ook niet primair de bedoeling van dit soort avantgardistische experimenten. Het gaat om de trend: gebruik van duurzame, organische materialen, liefst zelfs afval, vaak in combinatie met een 3d-printer.
Nu zijn ontwerpers al blij wanneer ze een eenvoudige vorm op een bijzondere manier kunnen maken, maar uiteindelijk moet het leiden tot een revolutie in onze kijk op producten. Een voorbeeld van wat er mogelijk is, kwam van Iris van Herpen, winnares van de Dutch Design Award. Haar kledinglijn Voltage rolde grotendeels uit een 3d-printer. De jury stelde dat Van Herpen met Voltage ‘een doorkijk naar de toekomst van mode’ geeft.
En neem de stoel van Klarenbeek. Die wordt geprint uit het soort substraat waar normaal gesproken paddenstoelen op groeien. Sterker nog, de schimmelsporen zitten er gewoon in. Nadat de stoel geprint is en voor de stevigheid een coating van bioplastic heeft gekregen, gaan de schimmels aan de slag. Het dradennetwerk bindt het substraat samen. Pas in de loop van de tijd wordt de stoel sterk genoeg om erop te kunnen zitten – tot de paddestoelen de stoel helemaal overnemen en hem weer afbreken.
In de Biobased Wunderkammer kunnen bezoekers kennismaken met innovatief gebruik van biomaterialen, variërend van algenpapier en 3d-prints met bijenwas tot vezelversterkt keramiek composiet. Zelfs Philips, dat traditioneel de nieuwste ontwikkelingen op lichtgebied toont tijdens de DDW, komt met een opmerkelijk materiaal: wol vermengd met glasvezel om kleding van te maken.
Liefhebbers van bijzonder materiaalgebruik kunnen ook terecht bij een tentoonstelling van de hoogtepunten van de Doen Materiaalprijs van de afgelopen jaren, zoals servies met geïntegreerde zonnecellen en textiel uit houtvezels. De prijs zelf wordt dit jaar niet uitgereikt, maar er is wel een prijsvraag uitgeschreven voor het beste 3d-ontwerp. Deelnemers kregen de opdracht een lamp te ontwerpen die iedereen op een eenvoudige 3d-printer zou kunnen maken. De winnaar wordt op 27 oktober bekend gemaakt.
Hoe sterk de opkomst van 3d-printen leeft bij ontwerpers, mag ook blijken uit de verschillende evenementen die tot doel hebben de technologie onder de aandacht te brengen. Bezoekers mogen zelf met een apparaat aan de slag en er is een presentatie van Shapeways, een online platform waar ontwerpen en producten verkocht worden. De 3d-printer geeft ontwerpers immers meer dan ooit de gelegenheid om zelf ook producent te worden. Sterker nog, de consument kan ontwerper en producent worden.
Uiteraard gaan niet alle 385 evenementen tijdens DDW in op nieuwe materialen en productiemethoden. Veel ontwerpers houden het op mooie vormen die op traditionele wijze te maken zijn. Ook hier valt echter op dat de trend van enkele jaren geleden, toen vormgeving voor massaproductie (denk aan de topontwerpers die zich aan Ikea bonden) veel aandacht kreeg, plaats lijkt te maken voor kleinschaliger vakmanschap. Maar liefst 10 % van de evenementen prijst zich aan met het woord ‘ambacht’.
Die insteek is echter nauw verbonden met de hang naar natuurlijke en gerecyclede materialen, die immers niet de eenvormigheid bezitten waar massaproductie om vraagt. Zo lijkt een tweedeling te ontstaan: goedkoop plastic voor de massa en kleine series van natuurlijke materialen voor degenen die daar waarde aan hechten (en het zich kunnen veroorloven). Het suggereert op zijn minst dat de revolutie nog niet compleet is: het is wachten op materialen en productiemethoden die zowel duurzaam als massaal zijn.
