Gerald Schut
Een van de meest gehate mannen van Amerika heeft zeven jaar cel gekregen. Vier jaar geleden kocht de jeugdige investeerder Martin Shkreli de levensreddende aidsremmer Daraprim en verhoogde subiet de prijs van $13,50 naar $750 per pil. De straf past bij een maatschappelijk gevoel van onrecht over misbruik van het octrooistelsel. Maar in dit geval zat de vork net anders in de steel. Shkreli is niet veroordeeld voor zijn farmaceutische strapatsen, maar omdat hij mensen had bestolen via een pyramide-spel. Bovendien bestaat Daraprim als meer dan 6o jaar en was het octrooi allang verlopen.
Desalniettemin: de verontwaardiging over astronomische prijzen voor geoctrooieerde geneesmiddelen groeit. In Nederland was de ophef groot over de prijzen van Orkambi (taaislijmziekte) en Spinraza (spierziekte SMA). De balans lijkt zoek.
Een octrooi is zijn geen natuurlijk recht, maar een door de samenleving toegekend privilege. Zowel de samenleving als de uitvinder moeten hier beter van worden. Dat werkt op heel veel gebieden uitstekend. De onderzoeker steekt energie in onderzoek dat hij zonder octrooibescherming niet verricht zou hebben en de samenleving krijgt nieuwe producten en kennis, die na verloop van tijd in het publieke domein vallen. Win-win.
Maar de laatste jaren krijgen octrooien een slechte naam. Farmaceuten willen het onderste uit de kan voor gepatenteerde medicijnen. Parasitaire octrooi-trollen richten tolpoortjes op voor succesvolle producenten, louter om mee te delen in de winst. Niet om iets bij te dragen. In sectoren met veel cumulatieve innovatie, moet producten op elkaar kunnen voortbouwen, maar kan ook iedere octrooihouder een volgende stap blokkeren, waardoor nieuwe producten juist niet ontwikkeld worden door het octrooirecht. Zo verworden octrooien tot veto’s.
Denk hierbij aan de octrooi oorlogen tussen Samsung en Apple. Beide tech-reuzen bezitten octrooiportfolio’s met honderden octrooien als wapenarsenaal om elkaar dwars te zitten in plaats van te innoveren.
Het octrooirecht lijkt te rigide te zijn geworden. Dwanglicenties voor publiek belang worden zelden toegepast. De grote vraag is: hoe behouden we de mooie innovatieprikkel, die octrooien kunnen vormen, terwijl de excessen getemperd worden?
The Economist suggereerde enkele jaren geleden al om een ‘use it or lose it’-regel toe te voegen aan het octrooistelsel. Een octrooi dat als enig doel heeft om het gebruik van een techniek door anderen te blokkeren, maar niet om er zelf productief gebruik van te maken gaat in tegen de geest van het systeem. Een niet gebruikt octrooi zou je kwijt raken. Het is een interessante denkrichting.
Denken is nodig, want de uitwassen in het octrooistelsel ondermijnen de steun voor het systeem en zijn in verschillende sectoren contraproductief. Wanneer ga je wel of niet voor een octrooi? Wat komt er bij kijken en hoe welke afwegingen maak je als ingenieur? Daarover organiseert TW op 17 april in Eindhoven het ‘3ì Event’ over Idee, IP en Innovatie. Experts geven praktijkadviezen en kijken vooruit. Lees meer op www.3i-event.com
