China claimt een doorbraak te hebben bereikt in een van de meest complexe technologieën ter wereld: EUV-lithografie. Als dit klopt, raakt dat direct de unieke positie van ASML en de geopolitieke machtsbalans in de halfgeleiderindustrie.
China’s halfgeleiderindustrie zou een belangrijke mijlpaal hebben bereikt. Volgens Reuters heeft het land zijn eerste eigen prototype van een extreme ultraviolet (EUV) lithografiemachine ontwikkeld. Daarmee begeeft China zich op terrein dat tot nu toe exclusief werd beheerst door één bedrijf: ASML uit Veldhoven.
EUV-lithografie is essentieel voor de productie van de meest geavanceerde chips, zoals die worden gebruikt in AI-versnellers, high-end processors en moderne smartphones. De technologie geldt al jaren als een strategisch speerpunt in de wereldwijde technologische wedloop tussen de Verenigde Staten en China.
ASML als enige ter wereld
Tot op heden is ASML het enige bedrijf ter wereld dat EUV-machines kan leveren. Dat is geen toeval. De ontwikkeling van EUV vergde tientallen jaren aan fundamenteel onderzoek, internationale samenwerkingen en enorme investeringen. Alleen al ASML investeerde meer dan €6 miljard in EUV-R&D over een periode van zeventien jaar. Het bedrijf staat daarnaast steevast jaren op de eerste plaats in de R&D Top 50-lijst van TW.nl, VNO-NCW en TNO.
De machines zelf behoren tot de meest complexe systemen die ooit commercieel zijn gebouwd. Ze bestaan uit honderdduizenden onderdelen, hebben een waarde van meer dan €150 miljoen per stuk en worden geleverd door een fijnmazig netwerk van gespecialiseerde toeleveranciers, veelal uit Europa en de VS.
Oude ASML-onderdelen en ex-medewerkers
Volgens de berichtgeving zou China bij de ontwikkeling van zijn EUV-prototype gebruik hebben gemaakt van oudere ASML-onderdelen, en kregen ze hulp van ex-ASML-werknemers. Dat past in een strategie die al langer wordt gesignaleerd: Chinese chipmakers en onderzoeksinstituten proberen via reverse engineering, talentacquisitie en het reconstrueren van subsystemen hun technologische achterstand te verkleinen.
ASML heeft hier in het verleden al mee te maken gehad. In 2019 won het bedrijf een rechtszaak tegen een voormalig Chinese medewerker wegens diefstal van bedrijfsgeheimen, goed voor een schadevergoeding van $845 miljoen. Dat onderstreept hoe gevoelig EUV-kennis is – en hoe groot de interesse vanuit China.
EUV-lithografie
EUV-lithografie is abstract en het proces is ronduit spectaculair. In de kern richt een extreem krachtige laser zich op microscopisch kleine druppels gesmolten tin. Door de inslag ontstaat een plasma-explosie die ultraviolet licht met een golflengte van 13,5 nanometer genereert.
Dat licht wordt via uiterst precieze spiegels (EUV-licht kan niet door lenzen), op een siliciumwafer geprojecteerd. Zo kunnen structuren worden geëtst die kleiner zijn dan een streng DNA. Het systeem werkt in een vrijwel perfect vacuüm en vereist een nauwkeurigheid op atomaire schaal. Dat juist dit proces nu door China zou zijn nagebootst, maakt de claim zo explosief.
Doorbraak, maar nog geen productie
Belangrijk detail: China produceert nog geen chips met EUV-technologie. Het gaat volgens de bronnen om een prototype, geen productierijp systeem. Toch is dit al meer dan veel experts hadden verwacht. ASML-CEO Christophe Fouquet zei nog in april dat China “nog vele, vele jaren” nodig zou hebben om EUV zelfstandig te ontwikkelen.
Volgens ingewijden mikt China nu op operationele EUV-productie rond 2030. Dat zou betekenen dat het land op middellange termijn minder afhankelijk wordt van buitenlandse lithografietechnologie – precies wat exportbeperkingen vanuit de VS en Europa probeerden te voorkomen.
Chips als machtsmiddel
De timing is geen toeval. De wereldwijde vraag naar chips explodeert door de opkomst van AI, cloud computing en elektrificatie. Zowel China als de VS zien halfgeleiders als een strategische grondstof.
In de VS werd in 2022 de CHIPS and Science Act aangenomen, goed voor zo’n $280 miljard aan investeringen en subsidies om de binnenlandse chipproductie te versterken. China bewandelt een andere route: via staatssteun, nationale kampioenen als SMIC en technologiebedrijven als Huawei bouwt het aan een grotendeels zelfvoorzienend ecosysteem.
Monopolie onder druk
Voorlopig verandert er weinig aan de dominante marktpositie van ASML. Een werkend EUV-prototype is nog geen betrouwbaar productiesysteem, laat staan een wereldwijd ondersteund platform met service, upgrades en schaalvoordelen.
Maar strategisch gezien is het signaal duidelijk: China loopt sneller in dan verwacht. Zelfs als het nog jaren duurt voordat Chinese EUV-machines op grote schaal inzetbaar zijn, kan dit op termijn de technologische monopoliepositie van ASML onder druk zetten – en de effectiviteit van exportrestricties verder uithollen.
De echte vraag is dan ook niet óf China EUV onder de knie krijgt, maar hoe snel. En of de rest van de wereld zijn technologische voorsprong kan blijven verdedigen in een industrie waar kennis, mensen en ideeën zich steeds moeilijker laten afschermen.
