Erwin Boutsma
In de schaduw van de Nuclear Security Summit (NSS) vonden verschillende andere bijeenkomsten plaats die draaien om nucleaire veiligheid, waaronder de Nuclear Knowledge Summit (NKS).
De TU Delft was gastheer van het congres Nuclear Security, Policy and Ethics, onderdeel van die NKS.
Professor Steven Miller, directeur van het veiligheidsprogramma van het Belfer Center for Science and International Affairs van Harvard University (VS), schetste het duidelijkste om welke vraagstukken het congres draaide: ‘Tot op heden kende de wereld een klein aantal landen met een uitgebreid nucleair programma. Dat is een overzichtelijke situatie met vooral stabiele, rijke landen. In de komende decennia gaan we een verschuiving zien naar een situatie met een groot aantal landen die elk een klein nucleair programma hebben.’ Er zijn nu 31 landen met kernenergie en volgens het International Atomic Energy Agency (IAEA) hebben nog eens 50 tot 60 landen op zijn minst belangstelling.
Dit schept twee belangrijke problemen. Enerzijds zitten daar landen tussen met een instabiele samenleving, met minder aandacht voor veiligheid en beveiliging, die soms niet eens voor nucleaire energie kiezen uit economische motieven, maar omdat het statusverhogend is; Miller noemde daarbij landen als Indonesië, Saoedi-Arabië, Kazachstan en Jordanië, die al vrij ver zijn in hun adoptie van nucleaire energie.
Zowel Miller als andere sprekers pleitten dan ook voor betere regulering, want de regels zijn nu te vrijblijvend en selectief, menen zij. ‘Laten we niet vergeten dat Japanse experts hebben vastgesteld dat Fukushima boven alles een regulations disaster was’, zegt Miller. Dr. Rafaela Hillerbrand, techniekfilosofe en natuurkundige aan de TU Delft, voegde daaraan toe dat een multidisciplinaire aanpak, waarbij ethici en sociale wetenschappers samen met technici en politici om de tafel zitten, cruciaal is om tot internationaal breder geaccepteerde regelgeving te komen. Dat laatste is nodig omdat het non-proliferatieverdrag veelal slechts gezien wordt als een manier van Westerse mogendheden om andere landen toegang tot kernenergie te ontzeggen.
In de tweede plaats is er een groot gebrek aan kennis. Nucleaire technologie is ongelooflijk complex en ervaring met bijvoorbeeld tests en constructie van reactoren is cruciaal om de veiligheid te kunnen blijven waarborgen. Professor Karl Van Bibber, directeur van het Nuclear Science and Security Consortium in de VS, vertelde dat 40 % van de Westerse nucleaire experts de komende tien jaar met pensioen gaat. ‘Dat zijn allemaal mensen die nog weten hoe je een kerncentrale bouwt en beveiligt.’
De oorzaak voor het gebrek aan kennis ligt in de geringe belangstelling voor nucleaire energie in de jaren tachtig en negentig, na de bouw van honderden reactoren in de decennia daarvoor. Daardoor zit er een gat in het aantal beschikbare experts. Er is wel een kentering zichtbaar, aldus Van Bibber, want in de VS laten opleidingen rond nucleaire technologie al een paar jaar stevige groeicijfers zien.
En meer nucleaire experts zijn heel hard nodig: er zijn wereldwijd 173 reactoren in aanbouw en er liggen plannen voor een veelvoud daarvan. Veel landen zonder een eigen nucleaire infrastructuur laten reactoren bouwen door relatieve nieuwkomers op de markt: veelal niet-Westerse fabrikanten die zich niet altijd aan internationale regelgeving conformeren. ‘Dat is een zorg’, stelt Miller. ‘Al is het alleen maar omdat die nog niet de gelegenheid hebben gehad de fouten te maken die Westerse landen al wel hebben gemaakt.’
Zo is het Zuid-Koreaanse KEPCO in 2013 gestart met de aanleg van vier 1.400 MWe-reactoren in Abu Dhabi, onderdeel van de Verenigde Arabische Emiraten. Miller maakte het probleem duidelijk met een – in zijn woorden – ‘slechts lichte overdrijving’: ‘Abu Dhabi heeft wel degelijk een
organisatie voor nucleaire veiligheid en ethiek. Ik ken hem zelfs.’ Hij voegde er direct aan toe dat Abu Dhabi niet de grootste zorg is, omdat het relatief stabiel en rijk is, en het zich kan veroorloven om kennis te importeren. ‘Maar dat geldt zeker niet voor alle landen met belangstelling voor nucleaire energie.’
Prof.dr.ir. Bert Wolterbeek, directeur van het Reactor Instituut in Delft, vatte het uiteindelijk treffend samen: ‘Het is een vergissing dat “opleiding†ontbreekt op de lijst met onderwerpen die worden besproken op de NSS.’
