Onder leiding van onderzoeksinstituut TNO start de bouw van een proeffabriek voor fotonische chips op de High Tech Campus in Eindhoven. Fotonische chips zijn niet alleen sneller dan de huidige generatie microchips, maar ook veel energiezuiniger. Daarmee zou Nederland een sleutelrol kunnen opeisen in een technologie die cruciaal is voor de toekomst van AI, 6G, defensie en medische diagnostiek.
De meeste chips die we vandaag gebruiken, van smartphones tot datacenters, zijn gebaseerd op elektrische signalen. Fotonische chips doen het anders: ze sturen informatie via lichtdeeltjes (fotonen) door microscopisch kleine structuren. Dat maakt ze niet alleen sneller, maar vooral ook veel efficiënter. Ze verbruiken minder energie en kunnen meer data tegelijkertijd verwerken — ideaal voor toepassingen waar snelheid en schaalbaarheid cruciaal zijn.
De nieuwe fabriek in Eindhoven richt zich specifiek op chips op basis van indiumfosfide (InP), een materiaal dat bijzonder geschikt is voor fotonische toepassingen vanwege zijn lichtgeleidende eigenschappen.
Europese steun, Nederlandse uitvoering
De bouw van de pilotfabriek wordt mogelijk gemaakt dankzij een investering van 153 miljoen euro, grotendeels afkomstig van de EU Chips Act, het Nationaal Groeifonds (via PhotonDelta), de ministeries van Economische Zaken en Defensie en TNO zelf. Daarbovenop investeert de High Tech Campus miljoenen in de bouw van het pand en de cleanroom.
De fabriek wordt onderdeel van het Europese initiatief PIXEurope, dat in elf landen een netwerk van proefproductielijnen wil opzetten voor geïntegreerde fotonica. Nederland neemt met deze fabriek dus een centrale rol in het versterken van de Europese chipwaardeketen.
Volgens Ton van Mol, managing director bij TNO, is dit geen kleine stap: “Deze proeffabriek is een gamechanger voor Nederlandse bedrijven en het toekomstig verdienvermogen van ons land.”
Van 4-inch naar 6-inch: grotere schijven, meer chips
Momenteel produceert Smart Photonics, een Eindhovense pionier in fotonica, zijn chips op ronde schijven (wafers) van 4 inch. De nieuwe proeffabriek maakt de overstap naar 6 inch mogelijk. Dat klinkt als een klein verschil, maar op die grotere schijven passen aanzienlijk meer chips, wat zorgt voor schaalvergroting en lagere productiekosten. Dit is een essentiële stap richting industriële productie.
De fabriek wordt overigens geen geïsoleerd project. Ze maakt deel uit van een groter ecosysteem dat ook universiteiten als de TU Eindhoven en Universiteit Twente omvat, evenals het Photonic Integration Technology Centre (PITC), een samenwerkingsverband dat zich richt op innovatie in geïntegreerde fotonica.
Van datacenters tot defensie
Waar liggen de toepassingen van deze nieuwe generatie chips? De lijst is lang — en indrukwekkend. Fotonische chips zijn bij uitstek geschikt voor toepassingen waarbij snelheid, energie-efficiëntie en miniaturisatie cruciaal zijn. Denk aan:
- Datacenters, waar elke besparing in energieverbruik direct winst oplevert in kosten en duurzaamheid.
- Kunstmatige intelligentie, waarbij het verwerken van enorme hoeveelheden data in fracties van seconden vereist is.
- 6G-netwerken, die veel hogere snelheden en lagere latenties vereisen dan het huidige 5G.
- Medische technologie, bijvoorbeeld voor razendsnelle en nauwkeurige diagnostiek op basis van optische signalen.
- Defensie, waar communicatie- en detectiesystemen baat hebben bij de snelheid en betrouwbaarheid van fotonica.
Niet voor niets doet ook het Ministerie van Defensie mee in de financiering van het project. Hightech oorlogsvoering vraagt om technologie die sneller reageert dan de tegenstander. Licht, zo lijkt het, is daarbij letterlijk het wapen van de toekomst.
Strategische technologie
Fotonica wordt internationaal erkend als een sleuteltechnologie. Voor Europa is het bovendien van strategisch belang om minder afhankelijk te worden van Aziatische en Amerikaanse chipproducenten. Nederland heeft met bedrijven als ASML al een sterke reputatie in de halfgeleiderindustrie, en wil nu ook bij geïntegreerde fotonica tot de wereldtop gaan behoren.
De locatie op de High Tech Campus in Eindhoven is daarbij geen toeval. Dit innovatiecentrum huisvest al tientallen bedrijven en instellingen op het snijvlak van technologie en wetenschap. De nieuwe fabriek voegt daar een ontbrekend puzzelstuk aan toe: een plek waar fundamenteel onderzoek wordt omgezet in tastbare producten.
Eerste chips van de band in 2027
De proeffabriek moet begin 2027 operationeel zijn. Dan kunnen de eerste 6-inch fotonische chips geproduceerd worden, niet alleen voor onderzoek, maar ook voor testtoepassingen in de industrie. Daarmee ontstaat een brug tussen laboratorium en markt: een essentiële schakel voor het volwassen maken van deze technologie.
TNO ziet de fabriek als een tijdelijk project met een looptijd van vijf jaar. Daarna wordt gekeken of en door wie de fabriek wordt overgenomen. Grote kans dat het bedrijfsleven hier met open armen klaarstaat — want wie het licht in de chipindustrie weet te vangen, heeft de toekomst in handen.
