Boris van Zonneveld
Toon Norp van TNO stelde als voorzitter 5G-services van 3GPP de eisen op voor het nieuwste mobiele netwerk. Toch zijn er nog beren op de weg voordat het daadwerkelijk gaat vliegen. Zo is de verplaatsing van het afluisterstation van de geheime dienst nog omgeven door vragen.
Van de drie aangewezen frequentiebanden voor Europa is 3,5 GHz de meest geschikte voor 5G. Er waren binnen Nederland alleen wat problemen mee, want in het noorden van het land wordt deze bandbreedte gebruikt door de geheime dienst voor hun afluisterstation in het Friese Burum. KPN eiste dat deze frequentie zou worden vrijgegeven voor commercieel gebruik, anders zou Nederland haar leidende positie op internetgebied verliezen.
Het bedrijf kreeg zijn zin, want het kabinet besloot het interceptiestation voor satellietcommunicatie te verplaatsen. Dit omdat het wil dat Nederland ‘het beste mobiele internet van Europa houdt’. Het station zou nu naar het buitenland moeten, maar binnen Europa blijft dat een probleem, want de 28 EU-landen legden samen vast dat 3,5 GHz overal in Europa beschikbaar moet komen voor 5G.
Heeft de verplaatsing alles in zich om een waar hoofdpijndossier te worden, TNO stond aan de basis van het besluit, want het onderzoeksinstituut bekeek de mogelijkheden voor het kabinet. Binnen TNO is Toon Norp nauw betrokken bij de standaardisatie van 5G. Hij is de door KPN betaalde voorzitter van de 3GPP standaardisatiewerkgroep die de eisen vaststelt waar de 5G-technologie aan moet voldoen. ‘Wij hebben gezegd: ‘Als je het grondstation en 5G samen wil doen, leidt dat wederzijds tot ernstige hinder’, waarop de overheid besloot om het station te verplaatsen.’
‘Het is zo dat 5G overal in Europa dekkend moet zijn, maar Nederland is een plat land, waardoor radiosignalen een groot bereik hebben. In andere Europese landen is dat anders. Misschien is het makkelijker om zo’n station ergens in een bergdal of op een bergtop te plaatsen. Er wordt nu gekeken naar hoe dat geregeld moet worden. Defensie moet daar een oplossing voor vinden.’
‘Het plan is rond 2022, dan moeten de 3,5 GHz-frequenties beschikbaar komen. Maar het is niet gezegd wat er gaat gebeuren als dat verhuizen van het grondstation bijvoorbeeld niet zou lukken. Ik weet niet wat er dan gebeurt. Dit jaar wordt de 700 MHz-band voor 5G al geveild, maar daar kun je niet de breedbanddiensten op leveren die 5G belooft.’
‘Wat speelt is dat we met z’n allen steeds meer mobiele data versturen. In tien jaar tijd hebben we ongeveer 1.000 keer meer data verstuurd, en het ziet er niet naar uit dat dit gaat stoppen. De resolutie van video’s die mobiel worden doorgestuurd wordt steeds hoger, en als je dat wil doen met de bestaande 4G-techniek, wordt dat beperkt. Door nieuwe technologie in te zetten kun je de groei van het dataverbruik bijhouden. Dat is een belangrijk aspect van 5G, zonder nog te kijken naar allerlei nieuwe toepassingen. Bovendien bespaart 5G stroom, want een 4G-mast zendt altijd een signaal uit om zich kenbaar te maken, terwijl een 5G-mast veel ‘stiller’ is, die zendt alleen uit als het moet. Als je van 4G naar 5G gaat kun je dezelfde masten blijven gebruiken. Er komen misschien wat antennes bij, maar niet op meer plekken. Pas als je naar nog hogere frequentiebanden gaat voor 5G, de zogenoemde millimetergolven op 26 GHz, krijg je heel kleine basisstations, vergelijkbaar met wifi access points. Dat zullen er wel heel veel meer zijn.’
‘5G wordt ook bedoeld voor zakelijke toepassingen zoals industriële besturing in fabrieken, autonoom rijden en het aansturen van elektriciteitsnetwerken. Dat is zogenaamde machine type-communicatie. Door al die toepassingen uit te proberen in trials met toekomstige gebruikers, leer je wat de toegevoegde waarde is. KPN heeft bij Shell Pernis allerlei diensten getest voor industrietoepassingen, zoals augmented reality voor onderhoudstoepassingen, zodat de monteur live op een tablet in cameramodus kan zien wat hij moet onderhouden. In de Amsterdam ArenA is 5G getest voor crowd control, waarbij je ziet waar grote rijen staan en waar je de mensen heen moet dirigeren. Rondom Helmond werken KPN en TNO aan automotive toepassingen, en in het 5Groningen-project worden 5G-toepassingen getest in een landelijk gebied.’
‘In Azië en Amerika zijn ze sneller met 5G. Europa loopt achter op de invoering. Dat komt doordat het uitmaakt waar je het voor wil gebruiken. Amerikanen zijn 5G al aan het uitrollen voor fixed wireless internet. Amerika is groot en weids, daar hebben ze grote aantallen huizen die niet aangesloten zijn op bekabeld internet. Bij 5G fixed wireless internet krijgt ieder huis een antenne op het dak die communiceert met een zendmast. Zo hoeft er niet gegraven te worden. In Azië willen ze snel met 5G beginnen, omdat de druk om mobiele datacapaciteit te leveren er groot is. Het verhaal van de industriële toepassingen speelt daar wat minder. Daar is Europa weer veel meer mee bezig. Als je kijkt naar de aantallen trials loopt Europa daarin wel voorop.’
‘Ik ben persoonlijk niet betrokken bij onderzoek naar gezondheidseffecten van elektromagnetische golven. Ik zie wel een belangrijk verschil is tussen 5G en 4G. In 5G worden radiosignalen meer gebundeld en wordt alleen gezonden wanneer dat nodig is. Daardoor wordt het totale uitgezonden vermogen beperkt.’
‘Het was mooier geweest als we in 2020 al hadden kunnen starten, en voor de rest is het aftasten in hoeverre alle toepassingen zich gaan bewijzen. De potentie is groot, maar we kunnen nog niet zeggen of het eruit gaat zien zoals ik had gedacht. Wat ik knap vind is dat de standaardisatie netjes plaatsgevonden heeft. Bij de start van mobiele telecommunicatie had je allemaal verschillende systemen. Japan en Amerika hadden met 3G nog verschillende standaarden. Bij 4G was er nog een andere variant die het niet gered heeft. Bij 5G is er één standaard waar de hele wereld het over eens is. Als voorzitter van de 3GPP werkgroep hebben wij de 5G-eisen opgesteld en nu zie je dat de specificaties er zijn en de technologie vanaf dit jaar uitgerold gaat worden. We hebben 5G precies volgens planning opgeleverd en daar ben ik tevreden over.’
CV Toon Norp
2015 – heden voorzitter 3GPP SA1 KPN
2005 – heden senior business consultant TNO
2003 – 2004 business consultant TNO
1991 – 2002 (senior) innovator KPN Research
1983 – 1989 opleiding elektrotechniek TU/e
