Een team van Nederlandse wetenschappers, onder leiding van de TU Delft, gaat een ambitieuze poging wagen om leven te creëren uit levenloze biomoleculen. Dit revolutionaire onderzoeksprogramma, getiteld ‘Evolving life from non-life’ (EVOLF), heeft een financiering van 40 miljoen euro ontvangen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Het doel is om een synthetische levende cel te bouwen, waarbij gebruik wordt gemaakt van kunstmatige intelligentie (AI) en laboratorium-evolutie.
“Wat is leven? Kunnen we levende cellen maken van levenloze moleculen?” Deze fundamentele vragen vormen de kern van het EVOLF-programma. Gijsje Koenderink, medeaanvrager van het project, legt uit: “Het is fascinerend, alle levensvormen bestaan uit cellen, en alle cellen bestaan uit moleculen. Opvallend is dat deze moleculen niet leven, maar de cel wel. Hoe ontstaat een levende cel uit levenloze moleculen?”
Innovatieve benadering met AI en lab-evolutie
Het EVOLF-team wil de kloof tussen niet-leven en leven overbruggen door een synthetische levende cel te creëren uit levenloze biomoleculen. Deze aanpak bouwt voort op eerdere pionierende werken in de biofysica en biochemie, waarbij cellulaire modules zijn ontworpen voor een minimaal genoom, metabolisme en celdeling. Nu wordt een geheel nieuwe benadering gehanteerd, waarbij AI en gerichte laboratorium-evolutie centraal staan.
Hoofdaanvrager Cees Dekker benadrukt de rol van AI in dit proces: “Met behulp van AI kunnen we veel effectiever parameters scannen om complexe netwerken van biochemische reacties te optimaliseren. Ons doel is om cellulaire functies in één synthetische cel te integreren die autonoom kan repliceren, communiceren en evolueren.”
Wetenschappelijk en filosofisch onderzoek hand in hand
Een uniek aspect van het EVOLF-project is de nauwe samenwerking tussen natuurwetenschappers en geesteswetenschappers. In het ‘living lab’ zullen filosofen en geesteswetenschappers gezamenlijk werken aan een nieuwe definitie van wat leven is, en aan richtlijnen voor ‘verantwoordelijk onderzoek’. Dekker benadrukt: “Het doel is om de omstandigheden te scheppen waaronder mensen de volledige controle behouden over synthetisch leven.”
Het EVOLF-consortium bestaat uit wetenschappers van TU Delft, AMOLF, Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit, Wageningen University & Research, Hubrecht Instituut en VU. Met de toegekende subsidie kunnen zij 100 promovendi, postdocs en technici aanstellen, en essentiële infrastructuur en ondersteunende technologieën installeren.
Dekker noemt het bouwen van een synthetische cel “één van de grootste uitdagingen van deze eeuw”. Hij vergelijkt de potentiële impact van dit onderzoek met doorbraken zoals de ontdekking van de dubbele helix van DNA of de ontcijfering van het menselijk genoom.
Toekomstperspectief
Naast het team van Cees Dekker ontving ook Lieven VanderSypen (QuTech) een Summit Grant van 35 miljoen euro. Met de tienjarige financiering van deze beurzen kunnen de onderzoeksgroepen niet alleen hun onderzoek uitvoeren, maar ook internationaal een prominente rol spelen. Dit versterkt de positie van de Nederlandse wetenschap op lange termijn en kan leiden tot ongekende doorbraken in de levenswetenschappen.
