Nederlandse bedrijven blijken binnen de EU relatief veel octrooien vast te leggen, zowel in absolute als relatieve termen. Dat is een goed signaal voor de Nederlandse economie, want de Nederlandse sectoren waarin veel gebruik wordt gemaakt van intellectueel eigendom zorgen voor 2,17 miljoen banen (28,7% van het totaal) en 41,9% van het bruto nationaal product.
Dat blijkt uit een rapport over de periode 2017 tot en met 2019 dat het Europees Octrooibureau (EOB) en het Bureau voor Intellectuele Eigendom van de Europese Unie (EUIPO) in oktober presenteerden. Vooral wat betreft medische apparatuur, chemische producten en in de voedingsindustrie wordt veel intellectueel eigendom in de vorm van octrooien, handelsmerken en geregistreerde ontwerpen vastgelegd.
“Waar Nederland ook opvallend hoog scoort, is kwekersrechten”, zegt Victor Veefkind van het EOB. “Ook per inwoner dienen deze bedrijven tien keer zoveel aanvragen in dan gemiddeld in de EU. Dat is veelzeggend over de innovatiekracht van de Nederlandse tuinder.”
“Nederland is in de EU de derde grootste aanvrager van intellectueel eigendom (IE), na Duitsland en Frankrijk. Wereldwijd staat Nederland achtste”, zegt Veefkind. “Philips springt er echt uit, zeker in medische technologie is het de grootste octrooi-aanvrager. Traditioneel zijn ook de voedingstechnologie en basischemie heel groot. Ook heeft Nederland met Unilever, Akzo en Shell traditioneel een sterk veld.”
Opvallend is ook dat in Nederland relatief veel intellectuele eigendomsrechten worden aangevraagd door buitenlandse bedrijven, liefst 31%. In andere landen ligt dat percentage lager; Frankrijk 24% en België 23% en Duitsland 21%. Bovendien is van de 31% meer dan de helft afkomstig van buiten de EU, ook dat is het hoogste percentage binnen de EU.
Het rapport geeft geen harde cijfers om deze verschillen te verklaren. Veefkind: “Ik vermoed dat het vestigingsklimaat in Nederland heel goed is of dat er een goed universitair en spin-off klimaat is.” Nederland kan er desondanks blij mee zijn, vindt hij. “Een van de dingen die dit rapport ook laat zien is dat de bedrijfstakken die veel intellectueel eigendom vastleggen ook de bedrijven zijn met hoger gesalarieerde werknemers.”
Bedrijven in sectoren met veel IE genereren gemiddeld in de EU 41% hogere lonen dan in andere bedrijfstakken. In deze sectoren is het weekloon 840 euro vergeleken met 597 euro in de bedrijfstakken met weinig IE. De loonpremie is zelf 65% in octrooi-intensieve sectoren.
Verbanden leggen
Het is lastig, zegt Veefkind, om een direct verband te leggen tussen het aantal aanvragen voor intellectueel eigendom en de bijdrage daarvan aan het loon of bruto nationaal product. “Het is een situatie van het kip of het ei. Het is een gegeven dat in industrieën met veel IE de banen relatief goed betaald zijn. Een sector die weinig aan IE doet, is bijvoorbeeld de detailhandel”.
“Het zijn entiteiten die vooral lokaal opereren en weinig behoefte hebben aan enig IE. Vooral op het moment dat je producten elders worden verkocht of diensten elders worden afgenomen is het goed dit met IE te beschermen om uniek te blijven. Daarom ook zie je dat 80% van het geld dat in export omgaat door sectoren met veel IE wordt verdiend.”
Het is daarom ook lastig om snel nieuwe trends af te lezen uit de octrooiaanvragen – in welke richting gaat de maatschappij bewegen – al was het maar omdat octrooien verplicht anderhalf jaar geheim blijven. Zo zal het geen verrassing zijn dat er veel intellectuele eigendomsrechten worden aangevraagd voor technologieën die klimaatverandering tegengaan.
Elke tiende Europese octrooiaanvraag die in 2019 door een bedrijf of uitvinder werd ingediend had betrekking op technologieën die de uitstoot van broeikasgassen verminderen of voorkomen. Deze sector was in de periode 2017-2019 in de EU goed voor 9,3% van de werkgelegenheid en 14,0% van het bruto nationaal product.
Klimaatverandering
Ontwikkelingen in de maatschappij, zoals klimaatverandering, of concrete besluiten door overheden kunnen een stimulans tot innovatie zijn. “Ik heb me eerder beziggehouden met uitlaatgaskatalysatoren. Op dat gebied is in Californië ooit een wet met betrekking tot emissienormen aangenomen. Dat is de aanleiding geweest voor veel innovaties. Ook de Green Deal van Frans Timmermans kan een grote invloed gaan krijgen.”
“Duidelijk is dat innovatie essentieel gaat zijn voor een koolstofvrije samenleving. 35% van de technologie die op termijn nodig is om echt koolstofneutraal te zijn, zitten nog in een heel vroeg stadium. Daarbij is nog veel ontwikkeling nodig.”
“De innovaties zitten aan de aanbodkant, zoals windturbines, waterkracht en zonne-energie en aan de vraagkant, met name door energiebesparing. Maar de categorie die nu de meeste groei laat zien is de enabling technologie, technologie die vraag en aanbod op elkaar afstemt. Denk aan energieopslag, energietransport, integratie van renewables. Initieel is dat minder sexy dan energie opwekken, maar uiteindelijk cruciaal. Het is als het ware het smeermiddel van de energietransitie.”
