Rijkswaterstaat
De stormvloedkering bij Ramspol is de grootste balgstuw ter wereld. Een uniek object dus, dat in de komende jaren een update krijgt van Rijkswaterstaat, liefst zo innovatief mogelijk. Waarom zou je bijvoorbeeld niet met een drone gaan vliegen in de rubberen balgen?
Toen de stormvloedkering bij Ramspol voor het eerst onder verantwoordelijkheid van Tycho Busnach dicht zou gaan – iets wat dankzij moderne voorspellingstechnieken van waterstanden een uur of twintig van tevoren bekend is – woei de regen horizontaal in zijn gezicht. Op de dijk bleef de keringmanager ternauwernood in de harde wind overeind. Het buitendijkse weiland, waar normaal gesproken de koeien grazen, begon al onder water te lopen. Uiteraard was het spannend. Een stormvloedkering is niet vaak nodig, maar áls hij nodig is, moet hij het gegarandeerd doen.
‘Toch is het ook genieten op zulke momenten’, zegt Busnach, die leidinggeeft aan het team dat de stuw het hele jaar in staat van paraatheid houdt – en bij storm ter plekke is om te kijken of alles goed verloopt. ‘In principe sluit de kering helemaal automatisch wanneer het water te hoog komt te staan, maar in het uiterste geval moet je als team in staat zijn om alles met de hand te doen. We steken daarom veel tijd in opleiding, training en oefening van onze mensen. Je bent al gauw een jaar bezig om de stuw te begrijpen, zodat je weet in welke volgorde je alle schakelaars en kleppen moet bedienen.’
Wanneer een sterke westenwind het water in het IJsselmeer omhoogstuwt, sluit de stormvloedkering bij Ramspol het Zwarte Meer af en behoedt zo het Overijsselse achterland voor overstromingen. De kering bestaat uit drie rubberen balgen (vergelijkbaar met een langgerekte binnenband) van elk 80 m lang, die binnen een uur gevuld kunnen worden met 3,5 miljoen l water en evenzoveel lucht. Daardoor rijzen ze van de bijna 7 m diepe bodem op tot maximaal 3,5 m boven NAP. De balgen hebben in gevulde toestand een doorsnee van 10 m.
Niet alleen het formaat maakt de balgstuw uniek, ook zijn functie als stormvloedkering. Daardoor komen de eisen hoog te liggen, vertelt Busnach: ‘Er is veel redundantie. Kleppen, inlaten, besturingssysteem en andere kritieke onderdelen zijn allemaal dubbel uitgevoerd. Aan beide kanten van de stuw hebben we energievoorzieningen, die het van elkaar kunnen overnemen. Gaat het desondanks mis, dan zijn er twee noodaggregaten. We hebben uitgebreide procedures wat te doen als een onderdeel van het systeem faalt.’
Vanwege de uniciteit heeft Rijkswaterstaat een apart team in het leven geroepen dat zich alleen met Ramspol bezighoudt. In vergelijking met andere teams wordt ook veel van de engineering in eigen beheer gedaan en het onderhoud vindt plaats in nauwe samenwerking met de markt.
Hoewel het stormseizoen in Nederland van oktober tot april duurt, is het aantal stormdagen beperkt. Sinds de oplevering in 2002 is de balgstuw pas achttien keer gesloten geweest. Het grootste deel van zijn tijd staat Busnach dus niet bij weer en wind op de dijk te controleren of alles goed gaat. De technische uitdaging van zijn baan zit erin een correcte werking te garanderen met slechts één testmoment per jaar.
‘Een brug of sluis gaat vaak meerdere keren per dag open’, legt Busnach uit. ‘Dat betekent dat onderhoud deels reactief is: je gaat kijken als hij faalt. Dat is bij de balgstuw niet denkbaar. Dus baseer je je onderhoud voor een belangrijk deel op risicoberekeningen, die je voortdurend aanpast.’
Hij geeft een voorbeeld: ‘Tijdens een test gaf het besturingssysteem aan dat een bepaalde waterinlaatklep open stond. Een ander deel van het systeem gaf aan dat er geen water door de leiding stroomde. Toen we gingen kijken, bleek een bevestigingsmoer van de schuif gebarsten. Daardoor gaf de aansturing aan dat de klep open was, terwijl dat in werkelijkheid niet zo was. Bij nadere inspectie bleek dat ook de moeren van vier andere kleppen op het punt stonden om te falen. Die moesten we dus ook vervangen.’
Het lijkt een relatief eenvoudige onderhoudsactie, maar de gevolgen reiken verder. De betreffende moeren hadden vijftig jaar mee moeten gaan. Ze zijn inmiddels vervangen door moeren van een beter materiaal. Maar hoe weet je of deze moeren wél de gespecificeerde tijd meegaan? Hoe ga je dat monitoren? Moeten andere onderdelen van hetzelfde materiaal ook vervangen worden, of is de belasting daarvan minder? Is het niet verstandiger om de sensor van de klep op de schuif zelf te zetten in plaats van op de aandrijving? En hoe los je dat het beste op?
Dit soort vragen zullen de komende jaren aan de orde zijn als Rijkswaterstaat het onderhoud van de balgstuw tegen het licht houdt. Het begint in elk geval met een complete vernieuwing van het besturingssysteem, dat twintig jaar geleden ontworpen is. Inmiddels is er op elektronisch gebied veel meer mogelijk. Sensoren zijn bijvoorbeeld goedkoper en beter geworden, zodat er veel meer data verzameld zouden kunnen worden. Daar moet je dan wel betekenis aan kunnen toekennen.
Busnach: ‘We zoeken naar innovatieve oplossingen. Neem de inspectie van de binnenkant van de buizen. Dat is een ingewikkelde operatie, die je bij overdruk in een donkere besloten ruimte moet uitvoeren. Uit Arbo-oogpunt verre van ideaal. Dus vragen we ons bijvoorbeeld af of we daarvoor drones zouden kunnen inzetten. En zo ja hoe? Het is de combinatie van operationeel en technisch werk die me zo aantrekt in mijn baan. Het ene moment sta je met je voeten op het object een inspectie uit te voeren, het andere moment denk je mee over een slimme manier om het onderhoud van een pomp te verbeteren.’
Tycho Busnach MSc (44) studeerde fysische geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij trad in 2006 in dienst bij Rijkswaterstaat als projectleider hydrografie. In november 2013 werd hij keringmanager van de balgstuw bij Ramspol, waarvan het beheer in 2014 overging van het waterschap naar Rijkswaterstaat. Als keringmanager is het zijn taak te zorgen dat de stuw altijd paraat is, dat wil zeggen dat de techniek functioneert en de mensen weten wat ze moeten doen.
