Een terugkeer van kernenergie op de plek van ’s werelds bekendste nucleaire ramp? Oekraïne onderzoekt de mogelijkheid om kleine modulaire reactoren (SMR’s) te bouwen in de beruchte Tsjernobyl-exclusion zone.
Tsjernobyl– de naam roept direct beelden op van verlaten steden, stralingsmeters en één van de ernstigste nucleaire rampen in de geschiedenis. In 1986 explodeerde reactor 4 van de kerncentrale bij Tsjernobyl, wat leidde tot een massale evacuatie, langdurige radioactieve besmetting en wereldwijde discussie over kernenergie.
Toch overweegt Oekraïne nu iets wat jaren geleden ondenkbaar zou zijn geweest: de bouw van meerdere kleine modulaire kernreactoren (SMR’s) in het gebied rondom de rampcentrale.
Volgens Hryhorii Ishchenko, hoofd van het Staatsagentschap voor Beheer van de Uitsluitingszone, is zijn organisatie bereid om land beschikbaar te stellen voor deze innovatieve technologie. Dat vertelde hij in een interview met Interfax-Ukraine.
Regio minder radioactief dan je denkt
Op het eerste gezicht lijkt de keuze voor Tsjernobyl wrang of zelfs controversieel. Maar vanuit technisch en strategisch oogpunt is het allesbehalve onlogisch. De regio is onbewoond, bevat nucleaire infrastructuur en valt onder streng toezicht van Oekraïense en internationale instanties.
Bovendien blijkt dat grote delen van de uitsluitingszone inmiddels minder radioactief zijn dan veel mensen denken. Vooral het kortlevende jodium-131, dat destijds voor acute gezondheidsproblemen zorgde, is allang vervallen.
Langlevendere isotopen zoals cesium-137 en strontium-90 zijn nog aanwezig, maar op sterk gereduceerde niveaus. Volgens een studie, gepubliceerd in Journal of Environmental Radioactivity, zouden delen van het gebied zelfs weer geschikt kunnen zijn voor landbouw.
Cruciaal voor toekomstbestendige energievoorziening
Kleine modulaire reactoren (SMR’s) worden wereldwijd gezien als veelbelovende opvolgers van de traditionele kerncentrales. Ze zijn compact, veiliger te bouwen dankzij standaardisatie, en makkelijker schaalbaar naar de energievraag. Een belangrijk voordeel is ook dat ze veel sneller operationeel kunnen zijn dan grote conventionele kernreactoren.
Voor Oekraïne zijn SMR’s vooral interessant vanwege de wederopbouw die het land te wachten staat na de oorlog met Rusland. De behoefte aan stabiele, schone energie zal dan enorm toenemen. Kyiv ziet kernenergie – samen met hernieuwbare bronnen – als cruciale pijler voor een toekomstbestendige energievoorziening.
Volgens het staatsbedrijf Energoatom en netbeheerder Ukrenergo zijn inmiddels twaalf potentiële locaties voor SMR’s aangewezen, waaronder dus ook Tsjernobyl. Er is in 2023 al een intentieverklaring getekend met het Amerikaanse Holtec voor de levering van circa twintig SMR’s. Ook andere reactorbouwers zijn met Oekraïne in gesprek.
Geleerd van het verleden
Het Tsjernobyl-project zou symbool kunnen staan voor een nieuwe fase in de omgang met kernenergie: niet als gevaar, maar als herwonnen potentieel. Tegelijkertijd zal het project onder een vergrootglas liggen. Niet alleen vanwege het beladen verleden van de locatie, maar ook vanwege de technische en maatschappelijke uitdagingen die het met zich meebrengt.
Internationale waakhonden zoals het IAEA moeten toestemming geven, het project continu monitoren en transparant communiceren om vertrouwen op te bouwen. Oekraïne zal bovendien moeten laten zien dat het geleerd heeft van het verleden – niet alleen van Tsjernobyl, maar ook van andere kernprojecten wereldwijd die te kampen hadden met vertragingen en kostenoverschrijdingen.
Symbolisch statement
Hoewel er nog geen officiële startdatum is voor de bouw van SMR’s in de Chernobyl-zone, lijkt het slechts een kwestie van tijd voordat de eerste schop de grond in gaat. Mocht het project daadwerkelijk van start gaan, dan betekent dat niet alleen een technologische primeur, maar ook een krachtig politiek en symbolisch statement: dat Oekraïne niet alleen het verleden niet vergeet, maar ook de toekomst durft vorm te geven – zelfs op de plek waar het ooit misging.
