René Didde
Een aantal harde, technologische innovaties van waterschappen, technologische instituten en universiteiten is genomineerd voor de jaarlijkse innovatieprijs van de Unie van Waterschappen.
Verder valt vooral het grote aantal inzendingen van kleinschalige ideeën van particulieren en bewonersinitiatieven op. Gaat het waterbeheer anno 2013 net als duurzame energievoorziening op de kleinschalige, autarkische toer?
Voor de tweede keer reikt de Unie van Waterschappen de Waterinnovatieprijs uit. In een viertal categorieën (droge voeten, schoon water, voldoende water en water in de buurt) ontving de jury onder leiding van Tauw-directeur Annemieke Nijhof maar liefst 121 inzendingen. Daaruit zijn vorige week twaalf projecten genomineerd.
Een van de drie kanshebbers voor de uiteindelijke zege in de categorie ‘schoon water’ is de productie van alginaat uit slib. De vinding van dit ‘biobased’ polymeer, dat kan dienen als basis voor coatings, is een soort bijvangst van het bekende Nereda-proces. Het korrelslib dat in de compacte, aerobe Nereda-reactor ontstaat, bevat 20 % alginaat. Dat is ongeveer net zoveel als algen in de zee, ontdekten onderzoekers van de TU Delft.
De winning van deze secundaire grondstoffen uit slib biedt tal van mogelijkheden binnen de papier-, textiel-, chemische, en farmaceutische industrie. Bovendien kan het slib daarna alsnog worden vergist. Op deze manier ligt een fikse kostenbesparing voor de watersector in het verschiet. De hoeveelheid slib – dat duur is om te verwerken – daalt immers.
‘Nederland was natuurlijk snel met de bouw en uitvoering van communale waterzuivering, maar het paradigma van de grote carrousels uit de jaren zeventig van de vorige eeuw gaat langzaam op de helling’, constateert juryvoorzitter Nijhof. ‘We zien een hele nieuwe serie waterzuiveringstechnieken ontstaan. Dat past ook helemaal in het concept van de energiefabriek en grondstoffenfabriek dat de waterschappen ontwikkelden.’
Een soortgelijke trend is gaande in de categorie ‘droge voeten’. Niet alleen ontpopt ‘bouwen met de natuur’ zich steeds meer als aanvullend instrumentarium op klassieke civieltechnische bescherming tegen hoog water. ‘Ik ben ook aangenaam verrast over een kinderlijk eenvoudige, maar geniale vinding van waterschap Rivierenland om met verticaal gespannen geotextiel het beruchte fenomeen van ‘piping’ van dijken tegen te gaan’, zegt de bevlogen juryvoorzitter.
Het doek laat alleen water door en geen zand, waardoor de kwelgerelateerde waterstroompjes die onder de dijk doorstromen niet langer het dijklichaam ondermijnen. ‘Om door te breken in de praktijk moet het product uiteraard nog terdege worden getest, maar als de proeven slagen, vormt het een veelbelovend alternatief voor bijvoorbeeld stalen damwanden’, aldus Nijhof.
Onder de 121 vindingen bevinden zich opmerkelijk veel kleinschalige initiatieven die afkomstig zijn van particulieren, kleine bedrijven en bewonersorganisaties. Veel ervan spelen zich in de huis-, tuin- en keukensfeer af. Een greep uit de tombola: een kleine waterkrachtcentrale die op de bodem van de Dommel elektriciteit maakt uit de stroming van het rivierwater; holle kunststof bouwstenen, die als legoblokken op elkaar gestapeld als schuur, schutting of loungebank in de tuin water kunnen opvangen en dit later weer afgeven voor sproeien van de tuin of spoelen van de toilet; een enorm waterbergingsproject op een dak in de omgeving van de Zuidas Amsterdam dat regenwater opvangt en gefaseerd weer afgeeft.
‘De vijftien jaar durende campagne die tot doel had het bewustzijn te vergroten om water in de stad meer vast te houden en te benutten, bijvoorbeeld om zomerse hittestress te koelen, begint vrucht af te werpen’, constateert Annemieke Nijhof. Ze trekt een parallel met decentrale energievoorziening. ‘Het plaatsen van zonnepanelen op daken is een maatschappelijk fenomeen geworden. Eén zonnepaneel, één waterplein of waterdak redt de wereld niet, maar je kunt je verbazen over de massa die honderden collectieven weten te ontwikkelen. Grote energiebedrijven lijken er zelfs door in verlegenheid gebracht. Het kan een waarschuwing voor de waterschappen zijn. Zoek naast de grootschalige, centrale technische voorzieningen en organisatievormen ook eens de schaalverkleining op.’
In december worden de uiteindelijke vier winnaars van de Waterinnovatieprijs bekend gemaakt.
