Boris van Zonneveld
De Koninklijke Luchtmacht neemt op haar zes vliegbases vogelradarsystemen in gebruik. Defensie wil zo het risico op botsingen met deze dieren vermijden.
‘Op iedere basis komt een radarsysteem te staan’, vertelt Hans van Gasteren, hoofd bureau natuur van de Luchtmacht. ‘De vogelradar geeft een real-time beeld van waar de vogels vliegen. Ze zijn te zien tot 10 km vanaf de radar.’
De beelden zijn live beschikbaar in de voertuigen van de vogelwacht. ‘Het ziet eruit als een soort buienradar over de afgelopen tien minuten. Ook wordt de kans op een botsing met een vogel berekend. De vogelwacht kan zo effectiever worden ingezet. Iedere vogelwachter die lang in het vak zit, heeft weleens meegemaakt dat het bijna misging.’
De leverancier van de systemen is het Haagse bedrijf Robin Radar Systems. ‘Een vogel die op kilometers afstand vliegt, geeft maar een heel klein beetje echo terug. En dat valt bij normale radars weg’, vertelt directeur Siete Hamminga. ‘TNO is in de jaren ‘80 softwarefilters en algoritmes gaan ontwikkelen om ruwe radardata te filteren, en daarin vogels zichtbaar te maken.’
De vogelradar is eigenlijk een softwaretruc. ‘Er zijn tegenwoordig allerlei algoritmes en filters die worden gebruikt voor alles wat reflecteert. Zo wordt het radarbeeld opgeschoond en houden we alle vliegende doelen over. Op basis van de radar cross-section weten we iets over de grootte van het doel waar we naar kijken.’
Nieuw is dat Defensie de vogelradar ook als grondradar gebruikt. ‘Onze vliegbases hadden nog geen grondradar, daar zijn losse grondradars te duur voor’, zegt Van Gasteren. ‘Dit systeem maakt automatisch onderscheid tussen voertuigen en vliegtuigen. We hebben de mogelijkheid om een gebied te definiëren, bijvoorbeeld de baan, waar geen voertuig en vliegtuig tegelijkertijd in mag komen. Als dat wel gebeurt, geeft het systeem een waarschuwing af.’
Wat ook nieuw is, is dat er transponders in de voertuigen op de bases worden geplaatst. ‘Het zijn ADS-B-transponders, die ook op vliegtuigen zitten’, zegt Hamminga. ‘De informatie van de transponders is makkelijk uit de lucht te halen, en die integreren we in de vogelradar. Hierdoor kan de vogelradar niet alleen vliegtuigen en voertuigen waarnemen, maar ze ook identificeren.’
Robin Radar Systems leverde in 2013 al een vogelradarsysteem aan Schiphol. ‘Na een positieve testperiode zijn er onlangs nog drie nieuwe radars aangeschaft, die momenteel worden ingeregeld. Ze zijn nog niet in gebruik’, vertelt persvoorlichter Madelon van der Hof. ‘Met dit systeem worden onze bird controllers eerder ingelicht bij een toename van het risico en kunnen zij direct actie ondernemen om een botsing te voorkomen.’
Schiphol heeft zes banen; de terminals staan tussen de banen in en dit maakt dat niet alles met één radar is af te dekken. Hamminga: ‘Met vier radars lukt dat wel. Ze vormen straks gezamenlijk één beeld. Er zijn geen vier afzonderlijke schermen nodig. Ze hebben ook één gezamenlijke database. Dat maakt het uniek, ook omdat wij integreren op star plot-niveau.’
Star plots zijn de groene vlekjes op het scherm als de radar iets detecteert. Hamminga: ‘Wij verbinden de plots door de tijd, waardoor we de vlucht van vogels volgen. De vogels zullen door meerdere radars gezien worden, en met de vier radars verzamelen we alle plots op één punt, en dan lossen we de puzzel op. Zo zien we hun vluchtplan.’
Vervolgens is het aan de bird control unit om met de diverse middelen die zij tot hun beschikking hebben, de vogels te verjagen. Ze gebruiken speakers op het dak waarmee ze angstkreten van vogels laten horen, vuurpijlen met knal en groene lasers. Er zijn experimenten gedaan met valken en een robotvalk, maar daarbij is het bij experimenten gebleven.
Op Schiphol wordt de vogelradar niet als grondradar gebruikt. ‘Dat komt omdat Schiphol groot genoeg is om zelf al dergelijke systemen te hebben. Hetzelfde geldt voor transponders in de voertuigen, die zijn er op Schiphol ook al.’
