Dorine Schenk
Eind maart maakte het RIVM bekend dat het coronavirus (SARS-CoV-2) is aangetroffen in Nederlands rioolwater. Het virus kan voorkomen in de ontlasting van mensen die besmet zijn. Zo komt het, via het toilet, in het rioolwater terecht. Het monitoren van afvalwater kan een goede manier zijn om de verspreiding van het coronavirus te volgen.
Het coronavirus verspreidt zich niet goed via het water en de huidige zuiveringstechnieken blijken voldoende om het uit het water te halen. Uit een test in Tilburg bleek dat het virus niet terug te vinden is in het gezuiverde water dat terug gaat naar het oppervlaktewater. Ook afvalwatermedewerkers, die altijd al beschermingsmaatregelen nemen, lopen geen extra risico als ze zich aan de hygiënevoorschriften houden.
Een gezondheidsrisico lijkt het virus in afvalwater dus niet. Maar door het virusgehalte in rioolwater te volgen zouden we een indicatie kunnen krijgen van het aantal virusinfecties in de bevolking van een stad, schrijft het KWR Water Research Institute dat meewerkt aan de metingen. Dit is waardevol omdat op dit moment alleen zorgmedewerkers en mensen die met ernstige klachten in het ziekenhuis belanden, getest worden. ‘Met regelmatige rioolwatermetingen zouden we aanvullende informatie over het voorkomen van virussen in de bevolking kunnen opleveren’, aldus het KWR. Ook kan het een manier zijn om een nieuwe uitbraak vroegtijdig te signaleren, bijvoorbeeld als het aantal virusinfecties in een stad komende winter weer gaat toenemen.
De techniek waarmee de aanwezigheid van het coronavirus is vastgesteld, heeft het KWR al eerder gebruikt voor andere virussen die wel via water overgedragen worden, zoals het norovirus. Hierbij wordt met de zogeheten RT-PCR-methode het erfelijk materiaal van het virus (RNA, in het geval van corona) uit een geconcentreerd rioolwatermonster gezuiverd.
Het onderzoek startte begin februari, drie weken voor de eerste bekende besmetting in Nederland. Toen werden er monsters genomen bij onder meer Schiphol. ‘Met deze nulmeting konden we testen of de methode werkt en of we toevallig al virussen zagen. Die hebben we toen niet gevonden’, vertelt Gertjan Medema, microbiologie bij KWR en deeltijdhoogleraar aan de TU Delft, in de Studio KWR Podcast. De weken daarna is er doorgetest op deze locatie en bij Tilburg en Kaatsheuvel, in samenwerking met waterschappen en beheerders.
In de monsters van 15 maart werd het coronavirus voor het eerst met redelijke zekerheid aangetoond. De methode is momenteel nog niet kwantitatief, maar afgaand op de sterkte van het signaal lijkt de concentratie virus in rioolwater laag. De komende periode gaan RIVM en KWR door met de rioolwaterscreening om meer informatie te verzamelen.
