Erwin Boutsma
In plaats van ‘energiebijbel’ – zoals een collega het had genoemd – had het rapport beter ‘deurstopper’ kunnen heten, grapte prof.dr. Nebojsa Nakicenovic. Hij slaagde er maar nauwelijks in het bijna tweeduizend pagina’s tellende, 5,5 kg zware rapport Global Energy Assessment (GEA) te tonen aan de toehoorders in de sfeervolle Littéraire Sociëteit De Witte in Den Haag.
Zo’n driehonderd wetenschappers en tweehonderd reviewers zijn zes jaar bezig geweest onze wereldwijde energiehuishouding door te lichten en scenario’s op te stellen hoe we binnen het door het IPCC gestelde doel van maximaal 2 graden Celsius opwarming kunnen blijven. ‘Het is het meest complete overzicht ooit gemaakt op dit terrein’, stelde Nakicenovic onomwonden. De Rus is onder meer hoogleraar energy economics van de technische universiteit van Wenen, lid van de VN-adviesgroep op het gebied van energie en klimaatverandering, hoofdauteur van enkele van de IPCC-klimaatrapporten, en directeur van het ambitieuze GEA-onderzoeksteam, dat zijn bevindingen afgelopen week presenteerde.
Het GEA kijkt in het lijvige rapport – waarvan ook een zeer interessante en beter behapbare samenvatting van krap honderd pagina’s is te downloaden via onderstaande link – vooruit naar de periode 2030-2050 en berekende wat er nodig is om de overgrote meerderheid van de aardbewoners dan toegang te geven tot schone energie in de breedste zin van het woord. Cruciale begrippen in de zestig geschetste scenario’s voor de komende decennia zijn hernieuwbaarheid, veiligheid, efficiëntie, innovatie en gezondheid.
‘Energievraagstukken zijn nauw verweven met de levensstandaarden van mensen’, benadrukt Nakicenovic. ‘Het GEA kijkt niet alleen naar de typische grootschalige, centrale opwekking in westerse economieën, maar laat ook zien wat er nodig is om de drie miljard mensen die afhankelijk zijn van vaste brandstof om te koken (sprokkelhout, primaire biomassa, kolen, red.) of de 1,4 miljard mensen die geen toegang hebben tot elektriciteit, van hernieuwbare energie te voorzien. Het kán de komende decennia, maar het vergt een omslag in ons denken. En we moeten nu beginnen.’
Lees verder onder de afbeelding
Afgebeeld is het scenario ‘GEA – Mix’, een van de prominentere van de maar liefst zestig doorgerekende scenario’s in het onlangs gepresenteerde Global Energy Assessment. GEA – Mix deelt de geleidelijke afbouw van fossiele bronnen met de meeste andere scenario’s. Karakteristieke uitgangspunten zijn een middelmatige rem op de vraag dankzij efficiëntieverbeteringen, een sterke toename van CCS vanaf ongeveer 2020, en een vrij stabiel blijvende bijdrage van kernenergie. (Bron: Keywan Riahi et al. / technisch Weekblad )
Zo’n twintig Nederlanders van onder meer ECN, het Planbureau voor de Leefomgeving en verschillende universiteiten hebben bijgedragen aan het rapport. Onder hen is prof.dr. Wim Turkenburg, wetenschappelijk directeur van het Copernicus Instituut, het onderzoeksinstituut voor duurzame ontwikkeling en innovatie van de Universiteit Utrecht. Hij is hoofdauteur van het hoofdstuk over hernieuwbare energiebronnen in het GEA en vertelde hoe de energietransformatie – ‘dat is een beter woord dan transitie’ – in feite al bezig is: ‘Van 1990 tot 2010 zijn de wereldwijde investeringen in duurzame energie gestegen van 2 naar 230 miljard dollar. Vorig jaar waren ze voor het eerst groter dan die in fossiele energie.’
Turkenburg benutte zijn spreektijd ook even om te laten zien hoezeer Nederland achterloopt bij de doelstelling om in 2020 veertien procent van onze energie uit hernieuwbare bronnen te halen: ‘We zitten op vier procent en halen in 2020 met het huidige beleid ongeveer acht procent, ver onder het Europese gemiddelde. De wisselende spelregels van onze overheid zijn daar deels debet aan. Een stabiele, maar flexibele regelgeving is belangrijk voor de noodzakelijke energietransformatie.’
Zowel Turkenburg als Nakicenovic benadrukten dat de prijs van koolstofdioxide een cruciaal instrument is. Die prijs zit momenteel op 9 dollar per ton, maar moet eigenlijk direct naar 15 tot 45 dollar en op termijn zelfs naar 110 dollar per ton, aldus de beide sprekers. Tegelijkertijd vond Nakicenovic dat de transformatie niet begint bij financiële prikkels. ‘Vooral de mensen zelf moeten anders gaan denken over hun energie. Het is een sociaal proces.’
De toonzetting van de bijeenkomst was overwegend optimistisch. Turkenburg antwoordde bevestigend op de vraag of hij met de afronding van het GEA positiever is gestemd ten aanzien van de haalbaarheid van onze transformatie naar hernieuwbare energiebronnen. ‘Wat mij het meest heeft verbaasd, is dat we de doelstelling van maximaal 2 graden Celsius opwarming zonder kernenergie kunnen halen. Maar het kan ook mét kernenergie en dan bijvoorbeeld zonder CCS. Het is allemaal een kwestie van keuzes. Maar dat het technisch en economisch binnen enkele decennia haalbaar is, toont het GEA overtuigend aan.’
