Gerald Schut
De bijstook van biomassa in kolencentrales zorgt voor een hogere CO2-uitstoot dan als gewoon kolen waren gebruikt, waarschuwden wetenschappers onder aanvoering van Michael Norton (EASEC) onlangs in het wetenschappelijke tijdschrift Global Change Biology. Ze noemen het een grove misvatting om grootschalige, gesubsidieerde bijstook als CO2-neutraal te beschouwen. In Amsterdam gingen voor- en tegenstanders van het gebruik van biomassa voor elektriciteitsopwekking met elkaar in debat. Over de theorie blijken ze het eens, maar niet over de praktijk.
Volgens de regels van het UNFCC wordt de CO2-effect van het verbranden van biomassa bij de kap ingeboekt en niet bij het gebruik. Vergelijkbaar met het feit dat de CO2-emissies voor geïmporteerde goederen in het algemeen in het producerende land meetellen en niet in het consumerende. Als geïmporteerde producten zouden worden meegeteld lag de CO2-emissie van de EU 20 % hoger. Volgens Norton wringt daar de schoen. De CO2-uitsoot van het verstoken van biomassa telt als nul, terwijl er bij het verbranden van biomassa zelfs ruim 10 % meer CO2 vrijkomt dan bij het verstoken van kolen. Tel daar het transport van de houtpellets (131 g CO2 per kWh volgens Norton) nog eens bij op en je zit op 20 %. De onderzoekers wijzen er fijntjes op dat je met een hectare land 50 tot 100 keer meer elektriciteit kunt produceren door er zonnepanelen op te leggen dan door bos voor elektriciteitsproductie te gebruiken.
Voor de beoordeling van het klimaateffect van biomassa zijn twee termen van belang (zie onder): ‘carbon payback’ en ‘carbon parity’. De eerste geeft aan hoe lang het duurt voor het bos weer genoeg is aangegroeid om de verbrande biomassa plus de extra emissie vergeleken met kolenverbranding te compenseren. Bij de tweede hoe lang het bovendien ook duurt om de extra groei die het bos had doorgemaakt als het niet gekapt was te compenseren. ‘Met de huidige urgentie van het klimaatprobleem is gangbare carbon parity over enkele decennia of honderden jaren simpelweg niet goed genoeg,’ zegt Norton.
Volgens Marc Londo van de NVDE en het Utrechtse Copernicus Instituut is die voorstelling niet relevant voor de Nederlandse situatie, ‘want Nederland importeert alleen residu-stromen die een pay back periode van enkele jaren hebben.’ Norton reageert: ‘De industrie stelt alleen ideaaltypische situaties voor waarin biomassa niet zo slecht is.’ Lokale residustromen van biomassa zijn inderdaad geen probleem, maar bij grootschalige bijstook van biomassa kun je niet vermijden dat omgezaagde bomen ook gebruikt worden. ‘In het VK bestaat de bijgestookte biomassa voor 83 % uit omgezaagde bomen en slecht voor 17 % uit residu.’ Volgens Londo kan certificering helpen om te zorgen dat biomassa met een lange payback time niet gebruikt wordt. Daar heeft Norton weer een hard hoofd in: ‘Economische factoren drijven grootschaligheid. Het is niet rendabel om alleen her en der wat sprokkelhout te gebruiken. Dan kan het niet uit.’ Volgens Londo moet je dan weer kijken naar de ‘counterfactual’: wat is het alternatieve scenario voor de gebruikte biomassa? ‘Voor boswachters in de VS zijn productiebossen hun pensioen. Dan is door laten groeien dus niet waarschijnlijk.’ De vele bosbranden in Noord-Amerika worden ook toegeschreven aan productiebossen die maar niet gekapt worden.
Beide kampen zijn het erover eens dat bruikbaar hout niet verbrand moet worden. ‘Geef bijvoorbeeld subsidie voor het gebruik van timmerhout. Dat is zinvol want zo gebruik je het hout als carbon sink.’ De aflevering ‘Houtbouwers’ van VPRO Tegenlicht pleit daar ook voor.
Het stoppen met de bijstook van biomassa zou de Nederlandse overheid voor een probleem plaatsen. In 2020 moet in Nederland volgens een bindende EU-doelstelling 14% van de energie hernieuwbaar zijn. Dat is nu bijna 9%, waarvan twee derde op het conto van biomassa te schrijven is. Zon en wind vertegenwoordigen minder dan 3 % van het totale energieverbruik. Als Nederland af zou zien van de onlangs bevestigde € 3,6 miljard subsidie voor het gebruik van biomassa in energiecentrales raakt het doel voor hernieuwbare energie nog verder uit zicht.
