Gerald Schut
‘Het klimaat is de grootste bedreiging voor onze kinderen. Welke partij heeft het beste programma qua klimaat?’, vroeg mijn vrouw me. ‘Dan ga ik op die partij stemmen.’ Helaas moest ik antwoorden dat op die vraag geen kort antwoord mogelijk is. Hieronder dan toch maar een poging.
Op 1 maart was het weer zover: het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) presenteerde de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s van zes politieke partijen. Behalve klimaat werden deze keer ook mobiliteit, landbouw en wonen door de rekenmachine getrokken. Voor het gemak beperken we ons hier tot klimaat. Dat is al moeilijk genoeg.
Dit is de centrale grafiek van het rapport:
In vrolijke kleuren staat hoeveel broeikasgasreductie de partijen binnen de grenzen van Nederland realiseren bovenop de dingen die we nationaal en Europees al hebben afgesproken. De CO2-heffing voor de industrie was nog te nieuw om daarbij mee te tellen en maakt voor alle partijen het leeuwendeel van de grootste lichtblauwe staaf uit. Maar nu komt het belangrijkste: het gáát helemaal niet om de staven met de vrolijke kleurtjes, waarin koploper GroenLinks 65 Mton scoort en hekkensluiter CDA 29 Mton. Het gaat om paarse staven die er een beetje verstopt naast staan: de invloed op de uitstoot in de wereld als geheel.
Het PBL schrijft hierover enigszins omslachtig: ‘Bij klimaatbeleid gaat het er uiteindelijk vooral om, om de mondiale emissies terug te dringen. Het is daarom van belang om naast de reducties die door de voorstellen optreden binnen het Nederlandse grondgebied oog te houden voor eventuele effecten die elders […] optreden.’ Bij een mondiaal fenomeen als klimaatverandering gaat het natuurlijk niet vóóral om mondiale emissies; mondiale emissies zijn de enige die tellen. Daar doen we het allemaal voor. Lector Martien Visser (Hanze Hogeschool) stelde al eens voor om alleen te berichten over die mondiale emissies, en dan alleen nog eventueel in heel kleine lettertjes voor de gein de score binnen onze grenzen bij te houden. Nu ontstaat in de campagne steeds een rituele dans rond de verkeerde totempaal. Het gaat niet om de gekleurde staven, maar om de paarse.
De paarse staven zijn iets moeilijker te lezen. Het verschil met de nationale staven zit namelijk in twee effecten: het weglek-effect en het waterbed-effect. Weglek is als Tata Steel in IJmuiden sluit en we ons staal voortaan in India gaan kopen: de wereldwijde emissies stijgen er waarschijnlijk door. Waterbed gaat over emissies die vallen binnen het Europese emissiehandelsysteem ETS (industrie, elektriciteit). Als een Nederlands bedrijf een emissierecht niet koopt wordt het door een ander Europees bedrijf gebruikt, waardoor de emissie niet afneemt, maar zich verplaatst. Zo was het. Inmiddels is in reactie op het overschot aan emissierechten door de financiële crisis (en de corresponderende lage CO2-prijzen) de vrij ingewikkelde Market Stablity Reserve (MSR) ingevoerd. Overtollige rechten worden uit de markt gehaald en onder voorwaarden vernietigd, ook voor de jaren erna. Hierdoor kan een emissiereductie op het verkeerde moment een averechts effect hebben. Daarom is de bandbreedte van de gestreepte paarse balk zo dik.
Klimaatkoploper GroenLinks bijvoorbeeld ziet maar liefst 19 van de 65 Mton reductie weglekken naar het buitenland. Daarbovenop zit er ook nog eens 10 Mton CCS in het programma om op papier het reductiedoel van 60 % in 2030, te halen terwijl de partij in de praktijk heeft laten zien de afgelopen jaren steeds tegen CCS te zijn. Als je dat ook wegdenkt is al bijna de helft van de gekeurde nationale staaf verdwenen.
‘Wie heeft de groenste?’ is een lastige vraag. Dat je die vanuit Europa moet beantwoorden (het Europese klimaatdoel wordt opgeschroefd van 40 naar 55% in 2030) is een no brainer. Misschien is het een subliminaal signaal van het PBL dat de internationale staven, waar het om gaat, de partijkleur dragen van Volt, die enige partij die alles vanuit Europa bekijkt, zonder dogma’s. En de enige partij die wil dat Europa in 2040 net zero is. Jammer dat hun programma niet is doorgerekend.
