Ronald van Bochove
Curator Anne van der Zwaag pleit voor een nauwere samenwerking tussen de creatieven, ontwerpers, architecten en kunstenaars en de wereld van producenten, project- en productontwikkeling. ‘We hebben een frisse blik nodig in techniek en de bouw. Er is nog een wereld te winnen.’
Sinds een paar maanden staat de wereld op zijn kop. Even worden we gedwongen de bekende paden te verlaten en zoeken we naar creatieve oplossingen om het nieuwe normaal vorm te geven. Dingen die zekerheid boden, blijken niet zo zeker meer. We kijken met een ander perspectief naar de samenleving. Om ons heen is een vervreemdende, surrealistische wereld.
Misschien kijken we allemaal even met de ogen van een ontwerper of kunstenaar. Op zoek naar inspiratie of oplossingen draaien zij de wereld om hen heen al vaker om. Briljante oplossingen voor complexe problemen komen vaak van creatieven die met een rare gedachtesprong out-of-the-box kunnen denken.
Er zijn dus mensen in de samenleving die al ervaring hebben met het anders kijken en er daarom wat gemakkelijker mee kunnen omgaan. Zij stelden zich mogelijk al eens de vragen waarmee we nu geconfronteerd worden; ‘Hoe breng je sfeer in een leeg stadion?’ ‘Hoe omhels je elkaar op afstand?’ ‘Hoe werken we thuis even prettig als op kantoor?’
Als er iemand is die de waarde van de creatieven voor de samenleving kent, dan is het Anne van der Zwaag. Zij is curator, publicist en directeur van designbeurs OBJECT en kunstplatform BIG ART. De van origine kunsthistoricus maakt grote tentoonstellingen (onder andere in het Fotomuseum en de Kunsthal), schrijft boeken en columns, adviseert bedrijven en zit ze in diverse besturen en adviescommissies.
Gebied en gebouw
Met haar werk verbindt ze de zakelijk, commerciële wereld, de techniek en wetenschap met die van de visionairen, architecten ontwerpers en kunstenaars. ‘Die combinatie vergroot de kwaliteit,’ zegt Van der Zwaag, die al diverse projectontwikkelaars en opdrachtgevers in de bouw daarvan weet te overtuigen. ‘Ik leidde een groep van gemeente ambtenaren rond tijdens Big Art op het Hembrugterrein in Zaandam. Dit terrein is een belangrijk voorbeeld van goede gebiedsontwikkeling rond de stad. Door hier ruimte te geven aan kunstenaars komt een gebied tot leven. Mijn ervaring is dat er bij aanvang van ontwikkeling of herontwikkeling van een gebouw of stadswijk veel ambitie is. We gaan circulair, duurzaam en sociaal met de buurt samen het traject in. Maar gaandeweg het project vervliegt veel van die ambitie vanwege de duur en zeker ook vanwege de beschikbare de budgetten. Het resulteert in halfbakken oplossingen.’
Van der Zwaag: ‘In Zaandam gaat het beter. Het Hembrugterrein mocht jarenlang door kunstenaars worden gebruikt. Studio’s, ateliers en evenementen als Big Art brengen het terrein tot leven en geven het een ziel. Het werd zó aantrekkelijk dat ABC vastgoed het terrein nu gaat ontwikkelen waarbij de kunstenaars wordt aangeboden hun plek te kopen of te blijven huren. Ze snappen het belang van de aanwezigheid van deze pioniers.’
Soortgelijke gebiedsontwikkeling ziet Van der Zwaag in Amsterdam Noord, het Rotterdam Vierhavengebied en de Caballerofabriek in de wijk Binckhorst in Den Haag.
Samen in het laboratorium
En ook op productniveau zijn grote stappen te maken. ‘Er zou veel meer uitwisseling tussen de techniek en de creatieve denkers kunnen zijn, maar er zijn te weinig contactmomenten. Als een architect een keuze moet maken is hij omwille van de tijd vaak alleen maar in staat te kiezen uit catalogi, uit producten die voorhanden zijn. Maar stel nu dat je in een begin stadium inzet op de kwaliteit van een gebouw. Een gebouw duurzaam of smart maken doe je door de juiste bedrijven erbij te betrekken en kennis te delen, op die manier valt er veel meer te bereiken.’
‘Toen ik bij Akzo leiding gaf aan de design afdeling, werd er met tal van fotografen, ontwerpers en kunstenaars samengewerkt. Maar dat kan alleen als de cultuur binnen het bedrijf daarvoor open staat. Je hebt binnen deze bedrijven ambassadeurs nodig die een brug kunnen slaan, want het zijn verschillende bloedgroepen.’
‘Vaak kunnen bedrijven meer dan waar ze om bekend staan. Ze hebben veel meer techniek in huis. Hun eigen laboratoria en productietechnieken zijn uitermate interessant voor architecten ontwerpers en kunstenaars. En als die samenwerking slaagt, ontstaan er vaak de mooiste dingen. Forbo en QbiQ bijvoorbeeld, Zumtobel en ODS geveltechniek werken succesvol samen met gerenommeerde kunstenaars en ontwerpers.’
Maar het hoeven niet de zwaargewichten te zijn die garant staan voor een goede samenwerking. Als voorbeeld verwijst Van der Zwaag naar de ontwerper Jólan van der Wiel die samen met architectenbureau Benthem Crouwel Architects het laboratorium Forces for Architecture oprichtte. De installatie ‘Lightwaves’ was een interactieve installatie die de bioluminescentie van zeevonken nabootst. Vorig jaar werkte hij aan de expositie ‘Journey of a Raindrop’ voor Issey Miyake in Milaan. En wat te denken van het 3D akoestische textiel dat Alexandra Gaca ontwikkelde met Renault voor een nieuwe generatie zelfrijdende auto’s. En de 3D geprinte stalen voetgangersbrug van Joris Laarman in samenwerking met MX3D.
Van der Zwaag adviseert bedrijven vooral op zoek te gaan naar de plekken waar je de ontwerpers en architecten tegenkomt. ‘Bezoek de open dagen van de academies en afstudeerpresentaties. En leg ook actief contact door het geven van colleges of presentaties.’
Zelf is ze al weer druk met de organisatie van de volgende editie van BIG ART na de zomer op het Hembrugterrein in Zaandam met ABC Planontwikkeling en LIFE Makes SENS. ‘Daarnaast ben ik bezig met een grote thematentoonstelling voor het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen, die in april 2021 opent.’
