Patrick Marx
Duurzaam zwemmen kan het best in open water, of vanaf dit weekend in het gloednieuwe Geusseltbad in Maastricht.
Dit CO2-neutrale zwembad, dat dit weekend opent, herbergt alle denkbare duurzame, energiezuinige en cradle-to-cradle-technieken. Het zwembad haalt zijn warmte uit grondwater en lucht en gebruikt alleen groene stroom als externe energiebron.
De technische realisatie was geen eenvoudige klus zegt Piter Braaksma van Braaksma Wolting Adviseurs, het bureau dat de technische installaties ontwierp: ‘We ontwerpen vaker installaties voor energiezuinige zwembaden maar voor een koolstofdioxide-neutraal zwembad moesten we buiten de gebaande paden treden. Ons ontwerp maakte mensen zenuwachtig, omdat niemand van tevoren honderd procent zeker wist of het zou functioneren en hoe storingsgevoelig het zou zijn. We zijn echter nooit wegen ingeslagen waarvan we vooraf niet wisten hoe het zou uitpakken.’ Vooral de inzet van gemodificeerde warmtepompen beschouwde de gemeente, volgens Braaksma, als ‘griezelig’.
Centraal in de energievoorziening van het zwembad staan twee buffervaten met water van 50 oC. Deze buffervaten krijgen hun energie van warmtepompen die warmte uit grondwater halen en met behulp van elektrische energie de temperatuur verder verhogen. Via warmtewisselaars verwarmt het water uit de buffervaten het zwem-, tap- en douchewater. Daarnaast wordt warmte uit de afgevoerde lucht en het afvalwater teruggewonnen. Het buitenbad krijgt zijn warmte via 300 m2 aan zonnecollectoren op het dak van het zwembad.
De grondwater- en warmtepompen en de installaties voor lucht- en waterbehandeling staan in de kelder van het zwembad. Deze lijkt op een ondergrondse, chemische fabriek. Elk van de vijf baden heeft zijn eigen apparatuur voor lucht- en waterbehandeling. Jos Wiertz, hoofd zwemzaken van het Geusseltbad: ‘Die veelvoudige uitvoering is in aanschaf duurder maar omdat we klimaat en temperatuur in elke ruimte optimaal kunnen regelen, verdienen we die kosten terug.’
Bovengronds heeft het zwembad een Scandinavische uitstraling. Vanuit de cradle-to-cradle gedachte bestaan de constructie, de plafonds en de wanden voornamelijk uit hout. De luchtvochtigheid in het bad wordt nooit hoger dan 50 %, omdat warmtepompen in de luchtbehandeling water uit de lucht condenseren en de vrijkomende condensatie-energie hergebruiken. Vochtschade aan het hout kan daardoor niet optreden.
Tijdens de bouw leverde vocht wel problemen op. De houtskeletbouw stond te lang bloot aan de elementen. Het hout trok krom en duwde de gevels scheef. Hierdoor kwam de bevestiging van geveltegels van de Maastrichtse fabrikant Mosa in gevaar. Mosa maakte de gevelbekleding deels van gerecyclede tegels. De gevel neemt warmte op en geeft die af aan het interieur. ‘Op zonnige dagen is het energieverlies van het zwembad nul of zelfs negatief’, zegt Braaksma.
Energiezuinige zwembaden worden steeds meer een trend. ‘Van alle gemeentelijke gebouwen is het zwembad meestal de grootste energieverbruiker. Een gemeente haalt vaak al zijn koolstofdioxide-doelstellingen door het zwembad aan te pakken’, meent Braaksma. Een voorbeeld hiervan is het zwembad Mosaqua in Gulpen, bij Maastricht, dat dit weekend heropent. Door de toepassing van warmtepompen en warmtewisselaars, gebruikt Mosaqua tot 40 % minder gas en 30 % minder elektriciteit dan voorheen.
Het ontwerp van de technische installaties is van Guus Hermans van Technisch Bureau Hermans in Maastricht: ‘Via warmtewisselaars warmen we bronwater op met oud zwemwater. Per uur stroomt 2.000 l verwarmd bronwater in het bad. Met het oude water spoelen we de waterfilters.
Luchtwarmtepompen en zonnecollectoren halen extra warmte binnen voor het zwem-, tap- en douchewater.’ Hermans hield zijn installatie bewust onderhoudsarm: ‘Ondanks de complexiteit moet deze gebruiksvriendelijk zijn, anders komt bij storingen het functioneren in gevaar.’
Dit in tegenstelling tot het Maastrichtse Geusseltbad, dat volledig is geautomatiseerd. Braaksma: ‘Alleen gespecialiseerde bedrijven kunnen de warmte- en bronpompen onderhouden en die zitten meestal niet om de hoek. Om problemen bij storingen te voorkomen, hebben we overcapaciteit. Er is 450 kWh aan extra warmtepompvermogen. Afhankelijk van de drukte kunnen we één tot twee grondwaterpompen missen.’
Volgens Braaksma zet het Maastrichtse Geusseltbad een trend in zwembadland: ‘Ik zet me ervoor in dat toekomstige zwembaden waarvoor we de technische installaties ontwerpen aan de Maastrichtse standaard voldoen.’
