Meer regie van ondergrondse activiteiten nodig

Christian Jongeneel

De ondergrondse ruimte wordt steeds intensiever gebruikt. Daarom is regie nodig om te voorkomen dat gebruikers elkaar in de weg zitten, aldus wetenschappers.

‘Beleid is er genoeg. Het probleem zit in het management en de handhaving van de kwaliteit van de ondergrond. Niemand is verantwoordelijk voor het geheel.’ Met die verzuchting vatte voormalig programmadirecteur Harry Vermeulen van Stichting Kennisontwikkeling Kennisoverdracht Bodem de sfeer samen die heerste op de conferentie ‘Frontiers in Shallow Subsurface Technology’, vorige week gehouden in Delft.

 

Tijdens de conferentie kwam een veelheid aan onderwerpen voorbij die allemaal betrekking hebben op menselijke activiteiten in de bodem: tunnelbouw, landverzakking, grondwatermanagement, olie- en gaswinning, koolstofdioxideopslag, warmteopslag, riolering, enzovoort. Al deze activiteiten nemen in intensiteit toe, waardoor ze elkaar meer en meer in de weg gaan zitten. Onderzoekers uit vier verschillende landen deden een oproep om in elk geval de bekende informatie over geologie en grondwater te bundelen in nieuwe modellen om een integraal beeld van de ondergrond te verkrijgen.

 

Op sommige terreinen werd dieper ingegaan. Onderzoekers van kWR Water (voorheen Kiwa) vroegen bijvoorbeeld aandacht voor de inmiddels tienduizenden systemen voor ondergrondse warmteopslag die Nederland kent. ‘Wie het eerst komt die het eerst maalt’ is hier het devies, waardoor oude, inefficiënte systemen in de weg kunnen zitten als betere nieuwe technieken beschikbaar komen. Zij pleitten voor een Europees kwaliteitssysteem om te voorkomen dat dergelijke systemen een negatieve impact op de omgeving hebben. De eerste incidenten zijn inmiddels bekend, waaronder een systeem van het Lukas Ziekenhuis in Apeldoorn, dat het grondwater in de aanpalende woonwijk omhoog stuwde.

 

Dr.ing. Rainer Helmig, hoogleraar waterbouw aan de universiteit van Stuttgart, ging in op de vele open vragen die nog spelen bij koolstofdioxide-opslag: ‘De koolstofdioxide zal zich vaak over een groot gebied verspreiden. Vermenging met water leidt bovendien tot ander stromingsgedrag. Zout kan erin oplossen en meegenomen worden. Dat alles heeft invloed op het grondwater.’ Helmig is een expert in het doorrekenen van deze bewegingen, maar er blijven veel onzekerheden. In Duitsland vormt dat een blokkade voor koolstofdioxide-opslag, omdat toestemming nodig is van alle deelstaten en eigenaren van het land waaronder de opslag plaatsvindt. ‘Het gebrek aan regelgeving is een groot probleem.’

 

Een typisch Nederlands probleem is bodemverzakking, die op sommige plekken met tien centimeter per jaar gaat. Delftse onderzoekers presenteerden een manier om dit nauwkeuriger in kaart te brengen met gegevens van satellieten. Hoewel iedereen weet dat het inzakkende land een probleem is, wordt er niets aan gedaan. ‘Er is namelijk niemand verantwoordelijk voor het geheel’, aldus prof.dr.ir Frans Barends, tot voor kort wetenschappelijk directeur van GeoDelft.