Nederlandse ingenieur verbetert leefkwaliteit ontwikkelingslanden

Mischa Brendel

Eind december won de Filipijnse Alternative Indigenous Development Foundation Inc (AIDFI), geleid door de Nederlandse ingenieur Auke Idzenga, er de BBC World Challenge 2010 mee: de waterrampomp. De prijs wordt uitgereikt aan organisaties die in ontwikkelingslanden opvallen door innovatie en ondernemersgeest.

Het concept van de waterrampomp is allerminst nieuw. Het stamt al uit 1772. De vinding die het mogelijk maakt water omhoog te pompen door handig gebruik te maken van de stroming in beken en rivieren, werd echter ingehaald door waterpompen aangedreven met diesel- en elektrische motoren. In landen waar elektriciteit en fossiele brandstoffen niet overal voorhanden zijn of steeds duurder worden, zoals op de Filippijnen, blijkt de waterrampomp echter een uitkomst.

 

De pomp is gebaseerd op het waterram-principe, waarbij de energie van stromend water wordt gebruikt om druk op te bouwen. Hiermee kan het water tot tweehonderd meter hoger dan de pomp zelf kan worden gepompt. Ideaal voor dorpen in bergachtige gebieden zonder andere watervoorzieningen. Daarvan zijn er in de Filippijnen, maar bijvoorbeeld ook in Afghanistan, meer dan genoeg.

 

Wat het werk van AIDFI bijzonder maakt, is dat er bij de installatie van de pompen bij een dorp twee à drie lokale technici betrokken worden, die meewerken aan de installatie. Deze technici volgen hierna ook nog enkele dagen een training in het onderhoud van de pomp. Hierdoor weten zij precies hoe de pompen werken en hoe zij deze moeten onderhouden en repareren.

 

Het tweede bijzondere aspect is dat de pompen deels worden gebouwd met lokale materialen. ‘Om betrouwbaar te zijn, moet een pomp in de eerste plaats repareerbaar zijn’, vertelt Idzenga, zelf woonachtig in de Filippijnen en van oorsprong scheepswerktuigbouwkundige. 'Onze pomp bevat bijvoorbeeld twee kleppen, een van rubber en een van metaal. Voor het rubber gebruiken we autoband, en de metalen klep werkt met een deurscharnier, beide materialen die lokaal gemakkelijk te verkrijgen zijn. Dat maakt de pomp gemakkelijk te onderhouden en repareren. Het heeft vijftien jaar ontwikkeling gekost om de pomp zo eenvoudig te maken.'

 

Door de introductie van een waterrampomp neemt de leefkwaliteit in een dorp flink toe: moesten de vrouwen eerst nog water in jerrycans de berg op dragen, nu zijn er tappunten en waterbassins in het dorp aanwezig. Naast drinkwater is er voldoende water voor wassen, kleinschalige landbouw, kleinvee en viskwekerijen.

 

Idzenga’s organisatie telt circa twintig medewerkers. 'We kunnen het werk nauwelijks aan; we hebben inmiddels naar negen landen rampompen geëxporteerd. In Afghanistan kunnen ze nu – dankzij een training op de Filippijnen – zelf ons model pomp fabriceren', zegt hij. 'We zoeken financiering voor het overdragen van de techniek aan andere organisaties, zodat de kennis van de pompen zich internationaal kan verspreiden.'

 

Water stroomt vanuit de beek of rivier (2) door de aandrijfbuis (1) de pomp in langs de uitlaatklep (4). Zodra het water in de buis snel genoeg stroomt, slaat de uitlaatklep dicht. Hierdoor bouwt de druk in de pomp zich snel op en opent de terugslagklep (5) onderaan de luchtkamer (6) zich en stroomt water de luchtkamer in. Via buis (3) wordt het water omhoog gepompt. Als de snelheid in de aandrijfbuis daalt, neemt de druk in de pomp af en wordt zelfs even negatief, waardoor de uitlaatklep weer opengaat, en het proces zich herhaalt.