Dorine Schenk
Op 2 september 1859 ontstond er plots kortsluiting in de telegraafkabels in de VS en Europa. Dat zorgde voor grote branden. Ook de lucht leek in brand te staan. Een intens poollicht was tot in het Caribisch Gebied te zien. Dit alles werd veroorzaakt door een krachtige magnetische zonnestorm die door de atmosfeer heen brak. Het aardmagnetisch veld kon de geladen deeltje die vanaf de zon op onze planeet afgevuurd werden niet meer tegenhouden.
Een dusdanig zware zonnestorm is er sindsdien niet meer geweest. De storm uit 1859 was drie keer krachtiger dan de magnetische storm die in 1989 een volledige Canadese provincie zonder stroom zette. Tegenwoordig speelt elektriciteit en draadloze communicatie via zendmasten een veel grotere rol dan 160 of zelfs 30 jaar geleden. Een vergelijkbare zonnestorm kan enorme gevolgen hebben.
Zulke extreme scenario’s komen zelden voor, maar ook kleine uitbarstingen van de zon kunnen radioverbindingen en radar- en GPS-systemen verstoren, wat vervelende gevolgen kan hebben voor bijvoorbeeld de luchtvaart.
Daarom wordt de turbulente zon goed in de gaten gehouden. Satellieten en telescopen houden de zonneactiviteit in de gaten en doen voorspellingen over het ruimteweer. Binnenkort komt daar een nieuwe zonne-radiotelescoop bij. S[&]T (Science [&] Technology), ASTRON (Nederlands Instituut voor Radio Astronomie) en het KNMI (Koninklijke Nederlands Meteorologisch Instituut) hebben het ontwerp voltooid van DISTURB.
DISTURB (Disturbance detection by Intelligent Solar radio Telescope or (Un)perturbed Radiofrequency Bands) zal naar de radiostraling van de zon ‘luisteren’ om zo zonne-uitbarstingen in een mate van detail waar te nemen die nu nog niet eerder mogelijk was. Als de uitbarstingen kunnen zorgen voor radioverstoringen wordt er alarm geslagen. Deze data worden vrij toegankelijk.
Het KNMI kan hiermee, vanuit Nederland, het weer in de ruimte in de gaten houden. Iets dat ook belangrijk is voor het ministerie van Defensie, dat zwaar leunt op bijvoorbeeld radarsystemen en radio- en satellietcommunicatie. ‘Weten of deze systemen worden verstoord door de zon en niet door een vijand kan van cruciaal belang zijn’, zegt Majoor Willem-Pieter van der Laan in een persbericht over DISTURB.
De bouw van een werkend prototype is de volgende stap voor S[&]T en ASTRON.
