Teake Zuidema
De Amerikaanse president Donald Trump probeert de stroom van migranten in te dammen, maar Republikeinse senatoren willen juist meer buitenlanders om het tekort aan STEM-geschoolden op te vangen.
Zonder buitenlandse technici en ondernemers zou het in Silicon Valley, het epicentrum van de hightech-wereld, maar een dooie boel zijn. Uit de Amerikaanse volkstelling van 2016 blijkt namelijk dat 71 % van de werknemers van technologiebedrijven in het buitenland is geboren. In San Francisco, een stad met veel ict-bedrijven, ligt dit percentage op 50 %. Het is niet bekend hoeveel van deze migranten sinds hun komst de Amerikaanse nationaliteit hebben verkregen, maar het is een minderheid. In Seattle, waar Amazon en Microsoft hun hoofdkwartieren hebben, is 61 % van alle werknemers van technologiebedrijven buitenlander.
‘Getalenteerde buitenlanders die naar de VS komen voor een baan of om te studeren, zijn vooral gefocust op de meest dynamische gebieden’, zegt Vihaan Vaidya, een Indiase ict-expert die werkt voor een investeringsmaatschappij in San Francisco. ‘Ze werken bij voorkeur in de Silicon Valley, San Francisco of Seattle.’
Een groot deel van die buitenlanders werkt in de VS met het zogenoemde H-1B visum. Het H-1B-programma biedt bedrijven de mogelijkheid vacatures te vullen met buitenlandse experts wanneer ze geen gelijkwaardige Amerikanen kunnen vinden. Een buitenlander kan dan drie jaar in de VS werken, waarna een verlenging met drie jaar mogelijk is. Het aantal aanvragen voor H-1B ligt ieder jaar rond de 300.000. Er worden er per jaar niet meer dan 85.000 verstrekt, het grootste deel via een loting.
Het overgrote deel van de H-1B-visums – in 2017 bijna 50.000 – gaat naar vier grote Indiase bedrijven die oneerbiedig ook wel ‘bodyshoppers’ heten: Infosys, Tata Consultancy, Wipro en Tech Mahindra. Ze zijn een doorn in het oog van Amerikaanse antimigratie-politici. Die beschuldigen deze bedrijven ervan te weinig te betalen, de lonen te drukken en banen weg te kapen voor de neuzen van Amerikanen. In mei 2017 kreeg Infosys in New York nog een boete van een $ 1 miljoen, omdat het zijn Indiase programmeurs daar minder betaalde dan wettelijk is toegestaan en omdat dit bedrijf het visumsysteem misbruikte.
Ook Donald Trump – die campagne voerde met de slogan ‘Buy American, Hire American’ – is hierop gesprongen. In april 2017 gaf hij via een presidentieel besluit opdracht aan het Department of Homeland Security het hele H-1B-programma zo te herzien dat het niet langer een bedreiging is voor de werkgelegenheid van Amerikanen. Tegelijkertijd werd het premium processing – een versnelde afhandeling van de aanvraag van een H-1B-visum – opgeschort. Homeland Security kondigde ook aan dat het moeilijker wordt voor buitenlandse studenten aan Amerikaanse universiteiten om na hun afstuderen in het land te blijven.
Hoewel de wet nog steeds niet is aangepast, is het voor buitenlanders nu al moeilijker een H-1B-visum in de wacht te slepen. ‘Je kunt zeggen dat de overheid al bezig is om voor deze buitenlanders een administratieve muur op te werpen’, zegt Anastasia Tonello. De directeur van de American Immigration Lawyers Association vertelt dat aanvragers sinds kort veel meer informatie moeten verstrekken over hun achtergrond. In oktober en november 2016 werd 93 % van alle aanvragen goedgekeurd van mensen die waren ingeloot; in oktober en november 2017 was dit percentage gedaald tot 82 %.
Senator Chuck Grassley van Iowa is zeer ingenomen met de aanpak van Trump. Hij twitterde al in maart 2017: ‘Ik heb zes jaar gewacht op een president die het H-1B-programma aan wil pakken en nu is het eindelijk zo ver. DRAIN THE SWAMP.’
Toch zijn de Republikeinen onderling zeer verdeeld. Terwijl Trump en Grassley de stroom van buitenlandse technici drastisch in willen perken, heeft de Republikeinse senator Orrin Hatch juist een wetsvoorstel ingediend waarmee het aantal H-1B-visums potentieel uitgebreid kan worden van 85.000 naar 195.000 per jaar. Volgens de oerconservatieve Hatch zijn deze buitenlanders juist keihard nodig om te voorkomen dat er in de VS een groot tekort ontstaat aan mensen met een technische opleiding.
Het voorstel van senator Hatch wordt uiteraard van harte gesteund door de grote Amerikaanse hightechbedrijven. Brad Smith, president van Microsoft, noemt het voorstel van de senator uit Utah ‘een belangrijke stap in het beschermen van de rechten van werknemers en een garantie dat wij voldoende mensen kunnen rekruteren om al onze vacatures te vullen.’ Microsoft nam alleen al in 2017 5.029 buitenlanders in dienst via het H-1B-programma.
De International Federation of Professional and Technical Engineers (IFPTE), een vakbond met 80.000 leden in de VS en Canada, roept de Senaat op de voorstellen van senator Hatch te torpederen. ‘Bedrijven beweren al 25 jaar lang dat Amerika een tekort heeft aan STEM-talent’, zegt Gregory Junemann, woordvoerder van deze vakbond in een e-mail. ‘Het is inmiddels wel duidelijk dat het H-1B-programma daarvoor geen oplossing biedt. De Amerikaanse bedrijven zijn gewoon afhankelijk geworden van een steeds maar hernieuwbaar aanbod van 800.000 jonge, buitenlanders werknemers die geen enkele macht hebben in de arbeidsmarkt.’
Volgens Junemann verstoort de grote instroom van buitenlandse experts een gezonde arbeidsmarkt. Het drijft de lonen naar beneden en dat zendt een negatief signaal naar jonge Amerikanen die overwegen een STEM-studie te kiezen.
Mocht het Trump lukken de stroom van buitenlandse STEM-experts in te dammen, dan is het uitermate onwaarschijnlijk dat het tekort dat dan ontstaat ook maar enigszins aangevuld kan worden door geschoold personeel van eigen bodem. De grote meerderheid van de studenten die op Amerikaanse universiteiten studeren voor een master in een technisch vak zijn namelijk ook buitenlanders.
De cijfers zijn tamelijk onthutsend. In het academische jaar 2015/2016 was 81 % van alle studenten die studeerden voor een master in elektrotechniek buitenlander. Voor de master-opleidingen in ict, technische bedrijfskunde en werktuigbouwkunde waren deze percentages respectievelijk 79 %, 75 %en 62 %. Terwijl het aantal buitenlandse studenten dat tussen 1995 en 2015 een masterdiploma behaalde in elektrotechniek toenam met 270 %, daalde het aantal Amerikaanse studenten met 17 %.
De VS worstelt dus met de vraag waarom zo weinig jonge mensen kiezen voor een STEM-opleiding, terwijl dit juist de studies zijn die verreweg de beste vooruitzichten bieden op een goedbetaalde baan.
Volgens ACT, een Amerikaans bedrijf gespecialiseerd in het testen van scholieren, ligt het probleem vooral bij de gapende kloof tussen school en universiteit. Slechts 26 % van alle Amerikaanse scholieren die wel geïnteresseerd zijn in het volgen van een technische opleiding, hebben voldoende niveau om het eerste jaar van zo’n opleiding succesvol te doorlopen. Veel Amerikaanse eerstejaars haken af en stappen over naar een studierichting die ze zien als gemakkelijker.
Van de Amerikaanse studenten die wel slagen in een STEM-studie, neemt het grootste deel genoegen met een bachelorsdiploma, welke voor hen voldoende is om een goedbetaalde baan bij een Amerikaans bedrijf te krijgen. Voor buitenlandse studenten aan Amerikaanse universiteiten is het een stuk minder vanzelfsprekend dat ze met een bachelorsdiploma al een verblijfsvergunning of een H-1B-visum kunnen krijgen. Dat levert hen een extra motivatie om door te studeren voor een masterdiploma, of zelfs een doctoraat.
Toch heeft Trumps retoriek er al voor gezorgd dat het aantal internationale studenten in de VS voor het eerst sinds 2001 daalt: het aantal buitenlanders dat in 2017 begon met een studie aan een Amerikaanse universiteit lag 6 % lager dan in 2016. De afname komt vrijwel volledig op het conto van de ict- en technische studies. Bovendien vertrekken meer en meer buitenlanders die in de VS zijn afgestudeerd terug naar hun land van herkomst om daar een bedrijf te beginnen (zie kader). Het lijkt erop dat senator Hatch een helderder beeld heeft van de toekomst, dan president Trump.
