Thomas van de Sandt
In sommige theaterzalen – zoals die van het Bredase Chassé Theater en De Spiegel in Zwolle – is de akoestiek aan te passen door het volume van de zaal te vergroten en te verkleinen. Dit kan bijvoorbeeld met bewegende plafonds, akoestische doeken en verrijdbare zijloges. Maar een theaterzaal omtoveren in een concertzaal kan ook puur digitaal, zo bewijst het System for Improved Acoustics Performance (SIAP) van SIAP Acoustic Systems te Uden. Tijdens de ledendag van de Vereniging voor Podiumtechnologie, op 26 september in het één jaar oude DeLaMar theater in Amsterdam, bleek het succes van dit systeem.
André van Duin, die er met zijn nieuwe theatershow eind september in première ging, gaf onlangs nog hoog op over het geluid in het DeLaMar theater. Het mooie is dat de nagalmtijd, oftewel de tijd waarin het geluidniveau met zestig decibel is gedaald, perfect is af te stemmen op de voorstelling die in de zaal speelt. Voor toneelstukken moet de nagalmtijd vrij kort zijn (ongeveer één seconde), zodat het publiek de acteurs goed verstaat. Concertpubliek verlangt echter juist de rijke en volle klank, karakteristiek voor een lange nagalmtijd (twee seconden of meer).
Om de zaal geschikt te maken voor alle verschillende voorstellingen maakt het DeLaMar gebruik van variabele akoestiek van SIAP. De zaal is bekleed met eenzelfde geluidabsorberend materiaal als in opnamestudio’s, waardoor deze uit zichzelf een hele korte nagalmtijd heeft van 0,7 s. SIAP voegt vervolgens op basis van een ingenieus, gepatenteerd geluidbewerkingssysteem een nagalmpatroon toe aan het geluid uit de zaal, zodat de nagalmtijd is in te stellen in verschillende standen van 0,7 s tot maar liefst 6,5 s voor ‘kathedraalakoestiek’.
‘Het is geen versterking’, benadrukt Reinout Gerlach van SIAP. ‘We voegen alleen nagalm en ruimtelijkheid toe.’ Het systeem in het DeLaMar bestaat naast een centrale processor uit vier richtmicrofoons hoog boven de voorkant van het toneel, die het geluid van het hele podium (en de zaal) opvangen, zestig versterkerkanalen (24.000 W) en 152 luidsprekers die zijn weggewerkt in de zij- en achterwanden en de plafonds die een voor de zaal op maat gemaakte nagalm weergeven. ‘SIAP nagalm is echte nagalm, geen imitatie’, zegt Gerlach. Ook de bronlokalisatie blijft behouden. Dat wil zeggen dat het systeem precies weet waar een geluidbron zich bevindt en daar de nagalm op aanpast. Als een violist over het podium gaat lopen, kun je die met je ogen dicht volgen.
Voor zalen waar zowel theater- als muziekvoorstellingen worden geprogrammeerd, zoals die van het DeLaMar theater, is de variabele akoestiek een uitkomst. In het verleden was een compromis voor dergelijke multifunctionele zalen onvermijdelijk, waardoor de akoestiek eigenlijk voor geen enkele voorstelling optimaal was. Nu is een druk op de knop voldoende om de akoestiek aan de eisen van een bepaalde voorstelling aan te passen.
‘Bij een eerste kennismaking met SIAP zijn vooral muzikanten erg sceptisch’, vertelt Gerlach. ‘Maar als ze het horen, zijn ze allemaal om.’ Het systeem verovert ook snel de theaters. Wereldwijd is het inmiddels in zo’n vijftig theaters geïnstalleerd. In Nederland zijn het er achttien en dat aantal breidt zich gestaag uit. Zo wordt begin volgend jaar een SIAP systeem in gebruik genomen in het dan te openen Theater De Nieuwe Kolk in Assen.
