Verticale drainage houdt polder zoet

Henk Klomp

Niet afvoeren, maar laten indalen. Hydrologen hebben aangetoond hoe verticale drainage in de polders een dreigende verzilting teniet kan doen.

‘Onze modelberekeningen tonen aan, dat we maar een fractie van het Rijnwater nodig hebben ten opzichte van nu.’

 

‘Het beste zoete water komt natuurlijk niet uit de Rijn, maar valt hier met name in de winter als regen naar beneden’, vertelt hydroloog Wouter Beekman van het ingenieursbureau Artesia in Schoonhoven. ‘Onze huidige horizontale drainage is gebouwd om regenwater zo snel mogelijk uit de polder af te voeren, omdat er anders meren in ontstaan. Als we in ons huidige slotenstelsel op de goede plaatsen ook verticaal draineren, kunnen we onze polders met ons eigen regenwater beschermen tegen verzilting.’

 

Tegenwoordig worden de polders regelmatig met Rijnwater doorgespoeld om het door kwel opwellende zeewater uit laag liggende polders weg te krijgen. Vanwege de afkalvende gletsjers en wereldwijde opwarming wordt gevreesd dat de Rijn in de toekomst in de zomer de benodigde hoeveelheden zoet water niet meer kan leveren. Deltacommissaris Wim Kuijken heeft voorgesteld het peil van het IJsselmeer met 1,5 meter te verhogen voor een gegarandeerde zoetwatervoorziening in de zomer.

 

‘In Nederland valt er jaarlijks veel meer neerslag dan dat er verdampt’, zegt Beekman. ‘Als we onder onze polders ook verticaal draineren, is de neerslag voldoende om het zoute water weg te drukken en een buffer te vormen voor in de zomer. Rijnwater zou dan alleen maar gebruikt hoeven worden om het peil in stand te houden. Onze modelberekeningen tonen aan, dat met deze ontziltingsmachine maar een fractie van het Rijnwater nodig is van nu. En verticaal draineren is een beproefde techniek: aannemers doen het op grote schaal bij bouwprojecten, om bodems droog te krijgen voor de bouw.’

 

Dit jaar zou Artesia met een subsidie van Agentschap NL beginnen met een veldproef. Deze veldproef met rijkssubsidie was nodig om ook de waterschappen te overtuigen van de noodzaak van een nieuwe drainage. ‘De Waterschappen zien verzilting helemaal niet als hun probleem.’ Op twee hectare polder in de Haarlemmermeer en Zeeland zou de nieuwe drainage worden uitgetest. Het bedrag was al geoormerkt. ‘Nu krijg ik opeens mailtjes van ambtenaren dat het mogelijk niet doorgaat. Alles staat op losse schroeven, omdat subsidieregelingen op de schop gaan.’

 

Veel goedkoper

Beekmans idee voor de ontziltingsmachine ontstond nadat ingenieursbureau Acacia uit Gouda vorig jaar vanwege de verwachte stijgende zeespiegel voor de overheid het rapport Leven met zout water uitbracht. Het bureau inventariseerde daarin de maatregelen om de verzilting een halt toe te roepen; van opslag in zoetwaterlenzen, kreekruggen, aquifers en het IJsselmeer tot harde contracten en waterakkoorden met omringende landen.

 

‘In vergelijking daarmee is verticaal draineren natuurlijk een veel goedkopere oplossing.’ Nederland heeft van alle delta’s in de wereld de hoogste zoutgradiënt, waardoor het zoute kwel een groot probleem vormt. ‘Het is echter niet waar dat het broeikaseffect echt een significante bijdrage gaat leveren aan de verzilting van de polders. We hebben die hoge gradiënt niet omdat de zeespiegel stijgt, maar omdat we zelf in razend snel tempo veenlagen hebben afgegraven. Daardoor zijn stukken polder soms wel zes meter onder de zeespiegel komen te liggen’, vertelt Beekman.

 

Een schematische weergave van de situatie nu (links) en met verticale drainage (rechts). De sloten worden nu in de zomer doorgespoeld met rivierwater om de chlorideconcentratie te beheersen. De zoutbelasting via kwel neemt in de tijd toe, wat leidt tot verzilting. In de tweede situatie is door diep-drainage in de winter afvoer van zout grondwater, waardoor verzoeting optreedt. De chloride-concentratie van het uitgeslagen slootwater is in de winter iets verhoogd en in de zomer iets verlaagd. (beeld: Erwin Suvaal)