Mischa Brendel
Afgelopen winter hadden de spoorwegen moeilijkheden vanwege het weer. Zij waren echter niet de enigen die het zwaar hadden: ook Schiphol kreeg het nodige voor zijn kiezen. Toch leken de gevolgen voor de grootste luchthaven van Nederland minder ingrijpend. Hoe komt dit?
De belangrijkste reden heet NARSIM: een virtuele verkeerstoren op het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) waarmee Schiphol-personeel regelmatig oefent hoe om te gaan met de winterse omstandigheden op de luchthaven. Deze virtuele verkeerstoren, waarbij acht aan het plafond gemonteerde beamers een 360-graden zicht geven over een virtueel Schiphol, is sinds kort een instrument rijker: de HMD (head mounted display), een bril bevestigd aan een hoofdstuk waarbij extra informatie over vluchten voor de ogen van de gebruiker wordt geprojecteerd. De augmented reality bril moet het voor torenverkeersleiders gemakkelijker maken om ook bij beperkt zicht alles goed in de gaten te houden, legt Bastiaan Naber, R&D engineer van het NLR uit. ‘Radarverkeersleiders werken met computerschermen, maar torenverkeersleiders werken grotendeels nog met visuele waarnemingen: ze moeten de vliegtuigen zien. Bij mist, sneeuw of hagel wordt dat erg moeilijk. Met de HMD kan dat wel en bovendien toont de HMD bij elk vliegtuig dat landt of opstijgt belangrijke informatie, zoals het call-sign, de hoogte van het vliegtuig, aankomst- en vertrektijden, dat soort dingen.’
De HMD kent momenteel nog zijn beperkingen: het apparaat is nog relatief zwaar en een dikke kabel achteraan de bril beperkt de mobiliteit van de drager behoorlijk. Naber: ‘Dat zijn echter dingen waar we in de toekomst aan kunnen werken. De eerste reacties wat betreft de extra informatie die de verkeerleiders krijgen, zijn positief.’
Het apparaat werkt met motion tracking. In de verkeerstoren bevindt zich een kastje dat een magnetisch veld uitzendt; een sensor achterop de HMD vangt dit veld op. Op basis hiervan kunnen de locatie en oriëntatie van de bril worden vastgesteld. Vliegtuigen hebben ook een systeem aan boord dat hun locatie doorgeeft. Deze data worden gecombineerd en op die manier is het mogelijk om in het scherm van de bril de locaties van de vliegtuigen te projecteren. Hierdoor ziet de gebruiker van de HMD informatie over de vliegtuigen op Schiphol die voor anderen in de toren onzichtbaar is.
De informatie die op de twee glazen van de HMD verschijnt, is afkomstig van twee kleine projectoren bovenin de helm. Via een spiegel wordt de informatie op de glazen van de HMD geprojecteerd.
Harde resultaten van de proef zijn er nog niet, want deze loopt pas enkele maanden. Toch denkt Naber dat de HMD een grote hulp kan zijn voor verkeersleiders in de toren. ‘Je kunt belangrijke informatie op deze manier sneller aanbieden en beter in beeld brengen. Vooral bij verminderd zicht is dit een groot voordeel.’
De ontwikkeling van de HMD gaat intussen door, naast andere proeven die worden gedaan in NARSIM. In eerste instantie beperkte dit onderzoek zich tot Nederland. ‘Maar een paar jaar geleden hebben we onze vleugels uitgeslagen’, zegt Naber. Met een paar drukken op de knop verandert het beeld op het 360-graden scherm en staat de verkeerstoren opeens op het vliegveld van Innsbruck in Oostenrijk. ‘Hier vroegen ze onze hulp om te kijken hoe het vliegveld eventueel was uit te breiden’, vertelt Naber. ‘Maar we kunnen NARSIM voor van alles gebruiken.’ Nog een paar drukken op de knop en opeens is de verkeerstoren enkele meters gegroeid. ‘Zo kunnen wij bestuderen wat de effecten zijn van een hogere toren, of van een toren die op een andere plek staat.’ Weer drukt Naber enkele knoppen in en opeens is de toren enkele tientallen meters opgeschoven.
Het oefenen met winterse weersomstandigheden voor de verkeersleiding maakt vooral duidelijk hoe belangrijk een goede onderlinge communicatie is: verkeersleiders moeten goed weten wie wanneer in moet grijpen en wie er op welk moment ingeschakeld moet worden. Een ontwikkeling als de HMD kan hierbij helpen. ‘En wellicht dat een verkeersleider in de toekomst via de HMD display nog meer behulpzame informatie ziet’, zegt Naber. ‘Denk hierbij aan weersvoorspellingen. Met die informatie kan hij dan al rekening houden met bijvoorbeeld een aankomende sneeuwbui.’
