Jan Spoelstra
Onze energie komt straks uit zee, dat is van strategisch belang voor het dagelijks leven in ons land. De infrastructuur van de nieuwe energievoorziening moeten we reactief en proactief beschermen. Drones, camerabewaking, volledige radardekking op het Nederlands continentaal plat – daar ligt volgens Jan van Zanten een kans om de meest geavanceerde systemen te ontwikkelen.
De Nederlandse Kustwacht is een netwerkorganisatie met veel stakeholders. Van veiligheidsregio’s die aan groot water liggen en bestuurders in Den Haag tot reders en vissers die behoefte hebben aan veilige en afdoende scheepvaartroutes en visgronden. ‘Ik ben soms meer aan het uitleggen dan met operationele zaken bezig’, zo valt Jan van Zanten op, de in mei 2019 aangetreden directeur van de Nederlandse Kustwacht. ‘Veel van wat we op land belangrijk vinden, vindt daar op zee plaats. Maar niet-zeevarenden moet je veel uitleggen over de mogelijkheden en uitdagingen op zee.’
De Nederlandse Kustwacht werkt in opdracht van zes ministeries. Voor het ministerie van Justitie en Veiligheid voert ze politietaken uit en voor Financiën douanetaken. Het ministerie van Defensie is de beheerder van de Kustwacht en realiseert op dit moment een nieuw pand waar de nu nog verspreid werkende Kustwacht-professionals gaan werken. Verder voert de Kustwacht onder meer visserij-inspecties uit in opdracht van het ministerie van Landbouw, Milieu en Voedselkwaliteit en controleert ze in opdracht van EZ of veiligheid voldoende in acht wordt genomen bij het verlenen van vergunningen voor offshore olie- en gaswinning. Deze opsomming is verre van volledig, het woord ‘netwerkorganisatie’ dat Van Zanten regelmatig in de mond neemt lijkt een understatement.
Het werk van de Kustwacht komt uiteindelijk neer op drie hoofdtaken op de Noordzee, de Waddenzee, het IJsselmeer en de Zeeuwse stromen. Allereerst doet de Kustwacht aan een stukje dienstverlening. Denk daarbij aan het geven van advies in de planfase van offshore windparken, het beoordelen of scheepvaartroutes veilig zijn en search and rescue-operaties (SAR). Daarnaast voert de Kustwacht handhavingstaken uit, zoals visserij-inspecties of douane werk. Van Zanten: ‘Een van mijn grote wensen is om op onze toekomstige grotere kustwachtschepen gemengde teams te hebben, zodat we in geval van incidenten of overtredingen altijd bevoegd personeel ter plaatse hebben om zaken direct af te handelen.’
Tot slot houdt de Kustwacht zich sinds enkele jaren bezig met Maritime Security. Het inspelen op en het voorkomen van terroristische dreigingen, samen met teams van de speciale interventie commando’s handelen in geval van kapingen of het bewaken en beveiligen van offshore windmolenparken.
‘Ook tijdens deze coronapandemie gaat het werk van de Kustwacht door. We werken waar kan thuis en houden onze operationele mensen in de meldkamer, op de schepen en in de lucht zo veilig en schoon mogelijk door weerbaarheidsmaatregelen, geen bezoek en goede hygiëne. Tot nu toe gelukkig met weinig zieken.’
‘Een groot schip dat op drift raakt, een windpark in vaart en in aanvaring komt met windturbines en/of een transformatorstation. Gevaar voor de bemanning, in combinatie met grote economische schade en verstoring van de levering van energie aan het achterland maken dat tot een serieus scenario dat we moeten voorkomen of waar we snel op moeten kunnen reageren. Wij hebben nu een emergency towing vessel dat met windkracht 5 uitvaart en snel ter plaatse kan zijn op het Noordelijk deel van onze Noordzee. Wij leasen dit schip van Multraship. Voor de windparken bij Borssele en Hollandse Kust Zuid hebben we voor 2030 nog twee sleepboten nodig. Die zullen gezien de grote verkeersdrukte met verkeer van en naar Rotterdam en Antwerpen permanent op zee zijn. De aanbesteding hiervoor zal binnenkort gaan lopen. Ook komt er een verkeersmanagement systeem waarbij scheepvaartverkeer zich moet melden wanneer het in de buurt van onze zuidelijke windparken komt, zodat we vanaf de wal de veiligheid in de gaten kunnen houden.’
‘Als je de ondiepe wateren dicht op de kust volbouwt met windmolens, kun je geen vliegveld in zee meer bouwen. Vorig jaar vloog ik met het kustwachtvliegtuig langs enkele windparken, en dan voel je de turbulentie in de lucht al. Als de turbines straks 300 meter hoog worden, met turbinebladen die de spanwijdte van een Airbus A380 overtreffen, ontstaan er enorme wervelingen waarvan we nu nog niet exact kunnen voorspellen wat die voor effect op de lucht hebben, en hoe ver die turbulentie reikt. Ook heeft dat effect op de golfslag. Hoe dicht kun je er straks langs varen?’
‘De Star Wars-toekomst zie ik momenteel nog niet aanbesteed worden bij de multi-purpose vessels die we willen laten bouwen. Maar er zijn wel hybride systemen aan boord, slimme combinaties van gensets, accu’s en elektromotoren voor de voortstuwing. Ook de communicatiesystemen voor data-uitwisseling zijn zeer modern. Maar waar we echt het verschil zouden kunnen maken is op het gebied van onbemande vaartuigen en drones.’
‘The sky is the limit. Het is aan de creatieve geest wat je ermee gaat doen. Kustwacht, Koninklijke Marine en KNRM zijn een project gestart met een fixed-wing drone, die vanaf het strand, een marineschip of een kustwachtschip gelanceerd kan worden en een actieradius heeft van 150 kilometer. Tot 40 kilometer uit de kust kun je daarmee SAR-operaties uitvoeren. Dat vergroot niet alleen de veiligheid voor de bemanning van koopvaardijschepen in nood, maar ook die van de redders die rustiger varend een groter gebied kunnen afzoeken en eerder bij drenkelingen zijn.’
‘We zetten in op permanente drone surveillance over cruciale gebieden op de Noordzee, een volledige radarbewaking over onze Noordzee en camerabewaking op de windparken. Er komen volop platforms bij om die taken met elkaar te kunnen integreren. Onze overheid en energiebedrijven steken miljarden euro’s in offshore windparken. Met 11 gigawatt aan offshore windvermogen in 2030, ligt daar strak offshore een stuk cruciale strategische infrastructuur. De kosten voor drones en andere intelligente bewakingssystemen zijn naar rato van de investering in onze energietransitie klein. Je kunt daar fantastisch experimenteren met autonome of onbemande systemen.’
‘De aanbesteding voor twee extra zeesleepboten voor noodsleep/duwhulp loopt, een voor medio 2021 en een voor 2023. Wel hebben we al een zeesleper gecharterd voor 4 tot 6 maanden, aanvangend 1 januari 2021. Deze zal voornamelijk in en rond het windpark Borssele opereren. Onze vliegtuigen worden over ongeveer twee jaar vervangen door twee Dash 8’s, een aanzienlijke verbetering qua endurance en sensoren. Het aanbestedingstraject voor de vervanging van onze SAR-helikopters is ook reeds aangevangen.’
