Mark van Baal
Welke plannen hebben de zeven (potentieel) grootste politieke partijen voor energievoorziening, duurzame energie, reductie van CO2-uitstoot, kernenergie en industriebeleid? Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), geholpen door het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN), heeft de gevolgen van het energiebeleid van de partijen berekenend. Geen van de partijprogramma’s voldoet volgens PBL en ECN aan de ambitie van het huidige demissionaire kabinet en levert twintig procent duurzame energie in 2020 of dertig procent minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990.
CDA (nu 41 zetels)
‘De energiesector heeft de komende jaren behoefte aan rust’, schrijft het CDA in zijn verkiezingsprogramma. De partij pleit, naast besparing en duurzame energie, voor kernenergie en fossiele energie met CO2-afvang en opslag. Nederland moet in de ogen van het CDA op Europees en wereldniveau het Emission Trading System (ETS, handel in CO2-emissierechten), bepleiten. Om de elektriciteitsbedrijven over te laten schakelen op een duurzame energievoorziening, wil het CDA ze vanaf 2015 verplichten een deel van hun productie duurzaam op te wekken. ‘We willen verschillende doelen per techniek bepalen en minder subsidie in stimuleringsregelingen stoppen’, CDA-Kamerlid Elly Blanksma.
De huidige SDE-regeling (Stimuleringsregeling Duurzame Energie, de regeling waarbij duurzame energiebronnen een exploitatiesubsidie krijgen ter grootte van het kostprijsverschil met fossiele energiebronnen), wil het CDA afbouwen. Het CDA wil het feed-in tarief van de SDE financieren door een opslag voor groene stroom op de elektriciteitsrekening, maar dit mag niet meer dan acht euro per huishouden per maand kosten, zegt Blanksma. ‘We houden ook rekening met de koopkrachtplaatjes.’
Wat industriebeleid betreft wil het CDA vooral de door het Innovatieplatform aangewezen sleutelgebieden; water, voeding, bloemen, chemie, hightech materialen en creatieve industrie; blijven steunen. ‘Het gaat om focus, massa en een lange termijn visie’, zegt Blanksma. ‘We willen die sleutelgebieden lang vasthouden en niet door politieke willekeur veranderen.’
PvdA (33 zetels)
De PvdA wil haast maken met het verduurzamen van de energievoorziening. ‘Kerncentrales hebben we in onze aanpak – maximale energiebesparing en maximale duurzame energie – niet nodig’, zegt PvdA-Kamerlid en natuurkundig ingenieur Diederik Samsom. ‘Het is een duivels dilemma, maar wij kiezen voor CO2-afvang en –opslag als tussenoplossing. Nederland kan zich bovendien beter richten op een technologie waar we goed in zijn. We hebben immers een gasinfrastructuur, gasvelden en veel kennis op dit gebied. Op dat gebied kunnen we technologie ontwikkelen die we kunnen exporteren. Als we een kerncentrale gaan bouwen, kunnen we alleen technologie importeren.’
De PvdA ziet een grote rol voor kolencentrales. ‘De ketels van moderne kolencentrales zijn uitermate geschikt voor het bijstoken van biomassa.’ De partij wil elektriciteitsproducenten verplichten om vijftig tot zestig procent biomassa bij te stoken.
Om veel duurzame energieopwekking van de grond te krijgen, in de komende tien jaar vooral elektriciteitsopwekking, wil de PvdA vooral verplichten. ‘We maken een principiële slag van subsidie naar verplichting.’ De PvdA wil de elektriciteitssector een verplichting van 35 à 40 procent duurzaam in 2020 opleggen. ‘Door de bijstook van biomassa zonder subsidie verplicht te stellen, speel je SDE-gelden vrij, die weer kunnen worden ingezet voor duurzame bronnen, zoals zonne- en windenergie, die subsidie nodig hebben.’
Het succesvolle Duitse stimuleringssysteem wil Samsom niet meer invoeren. ‘Het Duitse feed-in systeem is een goed systeem om te beginnen. Wij hadden het zes jaar geleden moeten invoeren, maar nu maken we onze achterstand niet meer goed en moeten we de volgende stap zetten.’
Wat industriebeleid betreft heeft de duurzame energiesector de grootste prioriteit. ‘Willen we 35 tot 40 procent van de Nederlandse elektriciteitsvoorziening verduurzamen, dan hebben we het over een investering van tegen de honderd miljard euro.’ De PvdA wil bezuinigen op innovatiesubsidies. ‘De effectiviteit valt tegen en er is te veel bureaucratie.’ De WBSO (Wet Bevordering Speur en Ontwikkelingswerk, waarmee een bedrijf grofweg de helft van de R&D-loonkosten terug krijgt van de belastingdienst) ziet Samsom wel als effectief.
SP (25 zetels)
‘Aangezien de kennis van het broeikaseffect nog volop in ontwikkeling is, moet je flexibel beleid voeren’, zegt SP-Kamerlid Paulus Jansen. ‘Daarom vinden we dat klimaatbeleid en energiebeleid hand in hand moeten gaan’, aldus de bouwkundig ingenieur. ‘Mochten de effecten meevallen, dan is het in ieder geval geen weggegooid geld. Daarom willen we geen geld stoppen in CCS (carbon capture & storage, het afvangen en opslaan van CO2). Het heeft weliswaar een positief effect op de CO2-uitstoot, maar een averechts effect op het energieverbruik. Een elektriciteitscentrale met een afvanginstallatie verbruikt een kwart meer energie dan een conventionele centrale.’ De SP geeft prioriteit aan besparen, efficiency verhogen en verduurzamen van de energievoorziening. ‘In het overgangstraject zouden we de meest schone fossiele bronnen moeten gebruiken. Nederlands aardgas ligt dan het meest voor de hand.’
De overheid moet het verduurzamen van de energieproductie volgens Jansen op twee manieren stimuleren: ten eerste door energiebedrijven een verplicht aandeel duurzame energie op te leggen en ten tweede door een feed-in tarief naar Duits model in te voeren. Dit verplichte aandeel duurzaam, eerste elektriciteit, later gas, zou in 2013 moeten ingaan.
Jansen zou ten tweede graag het Duitse subsidiesysteem invoeren, met één kanttekening. ‘We moeten iets zuiniger zijn met de hoogte van de bijdrage. In Duitsland ging het wel heel erg hard. Voor zonnepanelen zou de bijdrage zo hoog moeten zijn dat idealistische particulieren en bedrijven zonnepanelen gaan plaatsen, maar de echte commerciële jongens nog niet.’ Deze subsidie op groene stroom wordt gefinancierd met een opslag op grijze stroom. De SP kiest niet voor kernenergie.
Jansen gelooft in de kracht van de Nederlandse maakindustrie. ‘We geloven niet dat Nederland zich alleen maar zou moeten toeleggen op dienstverlening en dat alle productie zich zou verplaatsen naar China en India. We moeten de maakindustrie in Nederland behouden.’ Wat de SP betreft komt er weer een Nationale Investeringsbank. De overheidsbank, opgericht in 1945 om de wederbouw te financieren, werd eind vorige eeuw geprivatiseerd. ‘De overheid zou in bedrijven waar potentie in zit, risicodragend kunnen financieren. Uiteraard moet je rekening houden met tegenvallers, maar wanneer zo’n bedrijf succesvol wordt, moet de overheid financieel meedelen in het succes.’
VVD (22 zetels)
De VVD staat neutraal in de klimaatdiscussie, stelt VVD-Kamerlid Halbe Zijlstra. ‘We willen niet meedoen in de discussie of het wel of niet waar is. Energieschaarste vinden we het grootste probleem. Dat je met het verduurzamen van de energievoorziening het broeikasprobleem oplost, is een bijkomend voordeel.’
Volgens Zijlstra willen de andere partijen de CO2-uitstoot op veel te korte termijn aanpakken, waardoor het onnodig veel geld kost. ‘Wanneer we verder kijken dan 2020 komen we op andere oplossingen. Op korte termijn hebben we niet veel meer smaken dan windturbines en het meestoken van biomassa in elektriciteitscentrales.’ Wie een verdere horizon heeft, heeft ook andere technieken tot zijn beschikking. Kernenergie ziet de VVD als transitie-energie om de overgang van fossiel naar duurzaam te maken.
Het stimuleren van de ontwikkeling van duurzame energie moet niet worden voortgezet in de huidige vorm , de wet Stimulering Duurzame Energie (SDE), die het verschil in kostprijs tussen duurzame en fossiele energie vergoedt. ‘Wij zijn altijd tegen de SDE geweest. Hiermee subsidieer je bestaande technologie. We moeten af van exploitatiesubsidies die innovatie remmen en overschakelen op innovatiesubsidies. ‘Bedrijven met veelbelovende technologieën moeten door de overheid door de valley of death worden geholpen met innovatiesubsidies’, zegt Zijlstra. Het AgentschapNL beoordeelt hun businessplannen en bepaalt welke bedrijven subsidie krijgen. ‘We verwachten veel van geothermische energie, osmose die zoet en zout water gebruikt om elektriciteit op te wekken, en energie uit eb en vloedstromen. Misschien ligt de oplossing wel in een technologie die we nu nog helemaal niet kennen.’
Het verduurzamen van de energievoorziening zou de VVD het liefst bereiken met een Europees handelssysteem, dat CO2-emissierechten uitdeelt op grond van beste beschikbare technologie, de best available technology. Wanneer bijvoorbeeld de nieuwste technologie om staal te produceren X ton CO2 per geproduceerde ton staal genereert, dan krijgt Corus X maal zijn jaarproductie aan emissierechten. ‘Wanneer Corus innoveert en efficiënte gaat produceren, dan kan het emissierechten verkopen.’ De Europese overheid bepaalt in dit systeem wat de best available technology is.
Voor de elektriciteitssector gaat in dit emissiehandelssysteem een gemiddelde van alle opwekkingstechnieken gelden. Duurzame opwekking heeft dan een groot voordeel. ‘In het huidige ETS-systeem krijgen duurzame producenten geen emissierechten, wat bespottelijk is.’
PVV (9 zetels)
‘De mens kan de temperatuur op aarde niet een paar graden warmer of kouder zetten’, schrijft de PVV in zijn verkiezingsprogramma. ‘We willen daarom een energiebeleid dat los staat van de klimaatpaniek’, zegt PVV-kamerlid Richard de Mos. ‘Het is prima dat bedrijven zoeken naar alternatieven voor fossiele energie, zolang er maar geen subsidie naar toe gaat.’ De markt moet volgens de PVV zijn werk doen. ‘Wanneer Shell toekomst had gezien in windturbines, dan hadden ze zich er echt niet uit terug getrokken.’ Aangezien de PVV koolstofdioxide niet als gevaar ziet, is de beweging tegen CO2-opslag en emissiehandel.
De PVV wil vooral dat Nederland minder afhankelijk wordt van politieke instabiele landen, zoals Rusland en landen in het Midden Oosten. ‘Dat los je op door kolencentrales en vooral kerncentrales. De overheid moet de wetgeving versimpelen, zodat er zo snel mogelijk een nieuwe kerncentrale komt, liefst twee. Het geld dat nu naar onrendabele windmolens gaat, kan daar prima voor gebruikt worden.’
Over een tekort aan ingenieurs maakt De Mos zich minder zorgen dan over een tekort aan technici in het algemeen. ‘We hebben met name een tekort aan technici. Daarom willen we ook dat de ambachtsschool terug komt. Op de mbo’s, die veredelde mavo’s zijn geworden, moeten leerlingen weer een vak leren.’ Volgens de voormalige basisschooldocent moet techniekonderwijs al vroeg beginnen. Door een oververtegenwoordiging van vrouwen in het basisonderwijs, is er volgens hem minder aandacht voor techniek. ‘De vakleerkracht, die kinderen leert een band te plakken en een lampje aan te sluiten en die is wegbezuinigd, moet terug.’
Een gericht industriebeleid door de overheid ziet de PVV niet zitten. ‘Uiteindelijk bepaalt de markt. De overheid moet vooral zorgen voor een hoog opgeleid deel van de bevolking. Die moeten voor innovatie zorgen. Wij tornen dan ook niet aan de studiebeurs.’
Groen Links (7 zetels)
GroenLinks wil de Nederlandse economie in hoog tempo verduurzamen. De energievoorziening wil de partij op twee manieren verduurzamen. Ten eerste door de invoering van een feed-in tarief voor duurzame energie naar Duits model. ‘Duitsland laat zien wat het consequent bevorderen van grote en kleine initiatieven oplevert’, meldt de partij in haar verkiezingsprogramma. ‘Dat land verwacht al rond 2020 meer groene dan grijze stroom te produceren.’
Ten tweede wil GroenLinks energieproducenten een verplicht percentage duurzame energie opleggen. Dit aandeel moet in de komende jaren dermate hard oplopen dat Nederland de doelstellingen van twintig procent duurzame energie in 2020 haalt. De elektriciteitsbedrijven moeten dit zonder subsidie voor elkaar krijgen. De vrijvallende SDE-gelden zet GroenLinks in voor kleinschalige duurzame energieopwekking.
GroenLinks wil de bouw van nieuwe kolencentrales tegen gaan met een kolenwet, een initiatiefwet van scheidend GroenLinks-kamerlid Kees Vendrik. Met deze kolenwet wordt de belasting op kolen tien keer zo hoog waardoor de kostprijs van kolen drie keer zo hoog wordt. Verder moet de overheid een groene investeringsbank oprichten die gunstige kredieten beschikbaar stelt voor groene investeringen en duurzame woningbouw. GroenLinks wil verder de inkomstenbelasting verlagen door een deel van de inkomstenbelasting te verplaatsen naar een milieubelasting. Enkele andere typerende punten uit het programma zijn: ‘Kleine en nieuwe bedrijven krijgen meer kans op overheidsopdrachten, zodat zij (groene) innovaties sneller op de markt kunnen brengen’, ‘binnen vijf jaar wordt alle nieuwbouw ten minste klimaatneutraal’ en ‘Nederlandse multinationals worden aansprakelijk gesteld voor overtredingen van internationaal erkende normen door hun buitenlandse dochters en toeleveranciers.’ Met een wet die dit regelt, zou bijvoorbeeld olieconcern Shell in Nederland aansprakelijk kunnen worden gesteld voor vervuiling tijdens oliewinning in Nigeria.
D66
‘Onze samenleving moet in 2050 zonder fossiele brandstoffen kunnen’, meldt het verkiezingsprogramma van D66. ‘D66 is in de regel voor een bescheiden overheid, maar hier zal de overheid de regie in handen moeten nemen. De ‘markt’ kan en zal deze problematiek namelijk niet alleen oplossen.’ Voor D66 is gas de meest geschikte transitiebrandstof.
D66 wil een feed-in systeem naar Duits model. ‘Het doel is het betrekken van burgers en ondernemers bij deze energietransitie en het stimuleren van innovatie van kleinschalige projecten.’ De partij pleit verder voor het veilen in plaats van gratis toekennen van emissierechten.
Nederland moet verder voorop lopen in de ontwikkeling van wind-op-zee. Om dit te bereiken moeten procedures, vergunningen en subsidies worden uitgegeven door één departement en de veiligheidsvoorschriften en milieuregels herijkt. Door starre en achterhaalde regels worden windparken nu onnodig ver uit de kust gerealiseerd, meent de partij. D66 wil verder dat de Europese Unie een verdrag sluit met Noord-Afrikaanse landen over de investeringen in zonne-energie aldaar en teruglevering van zonnestroom aan het elektriciteitsnet.
D66 wil de energietarieven nivelleren. ‘Het huidige systeem van energieheffing is niet eerlijk. Wie het minst gebruikt, betaalt het meest. D66 wil dat het bestaande verschil tussen de energiebelastingtarieven van kleine- en grootverbruikers worden gelijk getrokken.’
