Auke Hoekstra
Laat ik beginnen met een voorbeeld van wat er fout gaat. Misschien hebt u gehoord dat de overheid elektrische auto’s met €600 miljoen extra gaat subsidiëren. Als u dat gelooft hebt u zich laten bedotten.
Ten eerste bestond €500 miljoen van die €600 miljoen “subsidie” uit gederfde inkomsten uit accijns. Elektrische auto’s gebruiken immers geen brandstof. Maar is het feit dat je geen belasting meer betaalt op gedrag dat we willen ontmoedigen “subsidie”? Krijgen mensen die de fiets pakken in plaats van de auto “subsidie”? Krijgen niet-rokers die geen sigaretten meer kopen “subsidie”? Wat een onzin!
Dan waren er nog al die zaken die de overheid in dit rekensommetje “vergat” te noemen. Bijvoorbeeld €330 miljoen minder stimulering voor zakelijke rijders die elektrisch gaan rijden. Of de extra inkomsten uit elektriciteit die de staat krijgt omdat elektrische rijders elektriciteit tanken. Toegegeven, een elektrische auto gebruikt “helaas” circa vier keer minder energie, maar per eenheid energie is de belasting op elektriciteit (zelfs schone elektriciteit) voor kleinverbruikers hoger dan op brandstof.
Hoe moet je de kosten van de energietransitie wél berekenen? Dat weten we allang. Het PBL kan dat bijvoorbeeld prima. Dan bereken je hoeveel de BV Nederland (dus: wij samen) er rijker of armer van wordt. Belastingen zijn in zo’n berekening puur een vorm van herverdeling van lasten die de totale som niet beïnvloeden. Wat er wél toe doet is dat we met elektrische auto’s geen geld meer betalen aan oliebedrijven en landen als Saudi Arabië. Die winst wordt deels teniet gedaan omdat de auto’s die we importeren duurder zijn, maar zelfs dat is tijdelijk. In 2030 kosten elektrische auto’s in de showroom minder dan benzinevarianten. Dan neemt de winst voor de BV Nederland verder toe.
En dan is er nog de CO2-prijs: de derving in welvaart door het verbranden van fossiele brandstoffen die de markt volgens economen zou moeten beprijzen. Wat is die prijs? Nu wordt er vaak uitgegaan van €40 per ton omdat er gerekend wordt met een rente van 4 à 5%. Ethici (en steeds meer economen) zeggen echter dat het doorschuiven van het probleem naar toekomstige generaties niet oké is en dat we onze eigen rotzooi moeten opruimen. Dan wordt de rente 0% en wordt de CO2 prijs 4 à 6 keer zo hoog: ongeveer hetzelfde als de accijns op autobrandstof. Als we ethisch juist rekenen met welvaart als maatstaf, krijgen we helemaal geen inkomsten uit accijns want die volstaan niet eens om de klimaatschade te compenseren.
Ik onderzoek dit nu al zo’n 15 jaar en mijn conclusie is dat duurzaamheid meestal geld oplevert. We zitten wereldwijd in een grote transitie, weg van eindige en vieze fossiele energie en daarbij verschuiven inkomsten van de staat van het ene potje naar het andere maar dat doet er niet echt toe. Wat telt is dat schone energie overvloedig is en ons – als je netjes rekent – juist welvarender maakt. Die boodschap zou de overheid eens wat vaker uit moeten dragen.
