Gerald Schut
In de aflevering ‘Blacklisted in China’ duikt het voortreffelijke programma ‘Planet Money’ van Amerikaanse publieke radio in het sociaalkredietstelsel dat vanaf 2020 iedere Chinese burger een rating geeft. Dit burgerschapsrapportcijfer op basis van tientallen bronnen geeft privileges of beperkingen.
In enkele steden draaien nu pilots om verschillende versies te testen. Een ingenieur in Rongcheng, één van de proefsteden, legt uit hoe het systeem in zijn stad werkt: je begint op 1000 punten en krijgt vervolgens bijvoorbeeld puntenaftrek voor rijden onder invloed (min 100 punten) of politiek onwelkome informatie verspreiden (min 50 punten). De betrokken ingenieur vindt zichzelf een beter mens geworden door het systeem: hij gedraagt zich tegenwoordig veel minder asociaal in het verkeer. Met zijn ongehavende score van 1000 krijgt de ingenieur korting bij allerlei winkels.
Als je onder de 600 zakt, kom je op de lijst met ‘onbetrouwbare personen’. We horen wat de gevolgen daarvan zijn van een zakenman, die zijn schulden niet meer kon voldoen toen de prijs van steenkool plotseling inzakte. Wie nu zijn telefoonnummer belt krijgt een omineus muziekje te horen met de dreigende tekst ‘U belt een onethisch persoon. Verzoek hem om zijn schulden af te betalen.’ Het gezicht van de zakenman draait in een carrousel mee op grote waarschuwingsschermen op pleinen in zijn woonplaats. Vliegreizen, hogesnelheidslijnen en hotels weigeren hem. Zijn vriendenkring is inmiddels beperkt tot andere zondaars op de zwarte lijst.
Het systeem doet denken aan de aflevering ‘Nosedive’ uit de science fiction serie Black Mirror, een parallel die ook in de fascinerende 20 minuten durende podcast, wordt getrokken. Een verklaring voor het enthousiasme van de Chinese overheid voor de alomvattende sociale kredietscores ligt volgens Planet Money in de afwezigheid van reguliere kredietscores, zoals bijvoorbeeld het Bureau Krediet Registratie (BKR) in Nederland bijhoudt. Bedrijven in het westen verzamelen trouwens ook steeds vaker informatie over klanten en delen die in een gemeenschappelijk database, waarmee een ‘customer lifetime value’ (CLV) wordt bepaald, meldt de Wall Street Journal. Als de klantenservice je drie kwartier in de wacht zet, heb je waarschijnlijk een lage CLV. In Nederland houden verzekeraars collectief alle schadeclaims van klanten bij in het Centraal Informatie Systeem (CIS).
