Runa Hellinga
Een instabiele ondergrond omdat de dam op verschillende grondsoorten is gebouwd, is mogelijk de oorzaak van de ramp bij het Hongaarse dorpje Kolontár, waar een dam rond een slibopslagplaats bij een aluminafabriek doorbrak. De ramp kostte acht mensen het leven en verscheidene dorpen werden verwoest.
Geoloog Gusztáv Winkler van de Technische Universiteit van Boedapest onderzocht het terrein dertig jaar geleden en zegt verbaasd te zijn dat uiteindelijk het besluit werd genomen om op die plek te bouwen. ‘Langs de hele oever van het naburige Tornabeek loopt een strook moerassige, drassige grond, en die heeft precies daar waar de dam doorgebroken is, een uitloper landinwaarts. Daaromheen ligt kleigrond en dat leidt onherroepelijk tot verschillen in bodembewegingen’, zegt Winkler. Hij deed zijn onderzoek destijds overigens niet ter voorbereiding van de bouw van het reservoir, maar in het kader van een milieuonderzoek.
Â
Voor de bouw van de dam in 1985 moet volgens hem ook bodemonderzoek hebben plaatsgevonden. ‘Ik heb me altijd afgevraagd waarom er uiteindelijk precies op die plek is gebouwd.’ Het antwoord zou volgens hem moeten komen van de oorspronkelijke bouwtekeningen en bouwvergunningen, waar de directie al sinds vorige week zonder succes naar op zoek is. Aluminiumproducent MAL Zrt werd in 1995 geprivatiseerd en daarbij hebben de nieuwe eigenaren een inspectieverklaring gekregen, waarin alles werd goed bevonden en van bodemproblemen geen enkele melding werd gemaakt.
Â
De verschillen in bodembeweging hebben volgens Winkler de basis gelegd voor de verzwakking van de dijk, maar zonder bijkomende extreme omstandigheden was er mogelijk niets gebeurd. Hij wijst op de extreme regenval van de laatste maanden, waardoor de grondwaterstand zeer hoog is. Daardoor is de bodem onder de dijk verzadigd en dat leidt volgens hem tot meerdere centimeters verschil in beweging tussen de twee grondsoorten. Ook het feit dat de dijk inmiddels op meerdere plaatsen gebroken is, wijst volgens hem op bodembewegingen.
Â
Er worden overigens ook andere mogelijke oorzaken genoemd voor de ramp. Volgens de Hongaarse staatssecretaris van milieu Zoltán Illés zijn er mogelijk kleine scheuren in de damwand ontstaan, die door de overvloedige regen vervolgens zijn uitgespoeld en de dijk van binnenuit hebben uitgehold.
