George Beekman
Nasa heeft voor het eerst een uitschuifbare röntgentelescoop gelanceerd. NuSTAR (Nuclear Spectroscopic Telescope Array) draait sinds 13 juni in een baan op zeshonderd kilometer hoogte rond de aarde en gaat de meest energierijke röntgenstraling uit het heelal waarnemen. Deze straling, met een foton-energie tot 79.000 elektronvolt, komt onder andere van geëxplodeerde sterren, clusters van sterrenstelsels en de zon.
NuSTAR heeft twee identieke Woltertelescopen, elk bestaande uit 133 in elkaar geplaatste, bijna cilindervormige, dunne spiegels. Hun oppervlak loopt bijna evenwijdig aan de binnenkomende röntgenstraling, die daardoor scherend – onder een heel kleine hoek – naar de detector van de telescopen wordt gereflecteerd. De twee beelden worden op aarde samengevoegd.
De brandpuntsafstand van de telescopen bedraagt tien meter, vergelijkbaar met die van röntgentelescopen als Chandra en XMM-Newton. Dat zijn tonnenzware constructies uit één stuk, maar bij NuSTAR zitten de detectoren op een tien meter lange, stijve, lichtgewicht arm. Hij weegt daardoor slechts 350 kilogram. Bovendien is de arm vóór het uitschuiven nog geen twee meter lang. De telescoop kon daardoor gelanceerd worden met een relatief goedkope Pegasusraket, een drietrapsraket die per vliegtuig eerst naar een hoogte van twaalf kilometer is gebracht.
Een speciaal lasersysteem moet ervoor zorgen dat beide telescopen precies naar hun detector wijzen. Dat gebeurt met lasers op het spiegelsysteem, die sensoren op de detector ‘aanstralen’. Zo kunnen vervormingen van de mast worden gemeten en tijdens de beeldverwerking gecorrigeerd. NuSTAR is honderd maal zo gevoelig en kan tien maal zo scherp kijken als eerdere telescopen in dit golflengtegebied. Hij is gebouwd door Orbital Sciences Corporation in Dulles, Virginia.