Geheime code maakt elektronisch stemmen controleerbaar

Henk Klomp

De Amerikaanse cryptografen Ronald Rivest en David Chaum hebben een verkiezingsprocedure ontworpen die kiezers na de verkiezingen laat controleren of hun stem goed is geteld, terwijl het stemgeheim gewaarborgd blijft. Rivest lichtte de nieuwe procedure op 4 mei toe op het Centrum voor Wiskunde en Informatica in Amsterdam.

Rivest, een van de uitvinders van de zogeheten RSA-versleuteling, gebruikt stembiljetten, een scanner en onzichtbare inkt. Elk stembiljet bestaat uit de lijst kandidaten met ervoor een vakje. In dat vakje staat in onzichtbare inkt een code. Deze code wordt echter zichtbaar als de burger het vakje inkleurt en zo zijn stem uitbrengt. Zodra het vakje is gekleurd, legt de kiezer het biljet onder een optische scanner. Deze scanner leest op grond van de donkerkleuring de stem en archiveert de stemmen elektronisch. De tellingen kunnen vervolgens elektronisch gedaan worden. De relatie tussen de codes en de kandidaten op de stembiljetten blijft tot na de sluiting van de stembureau’s geheim. Na de verkiezingen kan elke kiezer met de code controleren of zijn stem goed is geteld.

 

Met de codes omzeilen de cryptografen het kernprobleem van democratische verkiezingen: dat deze zowel de anonimiteit moeten waarborgen als voor iedereen controleerbaar en doorzichtig moeten zijn. ‘Een kiezer mag bijvoorbeeld geen bewijs van zijn stem mee naar huis nemen’, aldus Rivest. ‘Dit zou het immers mogelijk maken dat hij zijn stem verkoopt of dat externen hem tot een bepaalde stem kunnen dwingen. Maar de code onthult zijn stem niet omdat op elk biljet bij dezelfde kandidaat een andere code staat. Toch heeft de kiezer een bewijs dat hij een bepaalde stem heeft uitgebracht, waarmee hij naar een verkiezingsautoriteit kan stappen.’

 

Rop Gonggrijp van de Stichting Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet ziet vooralsnog weinig voordelen. ‘Die website kan misschien een aanvulling zijn op het stemmen met biljetten, maar op zich heeft de controle van een enkele stem natuurlijk weinig waarde. Een waarnemer die nu in het stembureau de tellingen bijwoont, kan niet één, maar duizenden stemmen controleren. En het is ieders recht tellingen bij te wonen.’

 

In Nederland zijn de elektronische verkiezingen opgeschort nadat de Stichting Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet aantoonde dat stemcomputers afluisterbaar zijn en het stemgeheim schenden. Maar burgermeester Peter Rehwinkel van Groningen wil de terugkeer van het elektronische stemmen. ‘De stemcomputer is beter, betrouwbaarder en sneller dan het rode potlood. Mensen zijn nu urenlang bezig om stemmen te tellen, kunnen vermoeid raken en een fout maken.’

 

Rivest’s stemprocedure is recent toegepast bij de verkiezingen in Takoma Park in Maryland. ‘Slechts een heel klein deel van de kiezers maakte van het controlerecht gebruik, omdat die te ingewikkeld lijkt te zijn voor de gewone man’, vertelt Gonggrijp. ‘Daar komt nog bij dat de kiezer de autoriteit moet vertrouwen die de stembiljetten maakt en de codes en biljetnummers beheert. Het voordeel van een stembiljet is nu juist dat hij niet genummerd is en zo een goede garantie vormt voor de anonimiteit van de verkiezingen.’