Gerald Schut
De eerste 5G-banden met frequenties rond 700, 1400 en 2100 Megahertz (MHz) worden dit jaar geveild. Terwijl telecombedrijven zich voorbereiden op de installatie van de nieuwe netwerken voor supersnel mobiel internet, groeien in sommige kringen de zorgen over de gezondheidseffecten van 5G.
Waar die angst precies vandaan komt is niet helemaal duidelijk. ‘De eerste gedachte bij het woord straling is vaak negatief, zegt Eric van Rongen van de International Commission on Non Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) in goed stuk in NRC. Hoogenergetische straling is kankerverwekkend. ‘Maar elektromagnetische velden van telecomtoepassingen bevatten onvoldoende energie om die effecten te veroorzaken,’ aldus Van Rongen.
Het enige effect van telecomgolven op het menselijk lichaam, dat wetenschappers hebben kunnen vaststellen, is een zeer geringe opwarming. De normen daarvoor zijn streng: maximaal 0,02 °C opwarming van het lichaam. Voor andere theoretische gezondheidseffecten als elektroporatie, dat de structuur van celmembranen kan veranderen en wordt ingezet om tumoren te bestrijden, is het vermogen van de magnetische velden van zendmasten ook veel te klein.
Nu is wetenschap altijd fundamenteel agnostisch, maar als we geen plausibel werkingsmechanisme kunnen bedenken en empirisch geen klachten vaststellen, lijkt er geen reden voor zorg. Helaas schuilt hier een fikse adder onder het gras. De wetenschap heeft namelijk al meer dan 50 jaar geleden een ander schadelijk mechanisme voor de menselijke gezondheid ontdekt, waarvan de werking aangetoond is: het ‘nocebo’-effect. Het is de negatieve pendant van het placebo-effect. Waar placebo als medicijn een wonder van effectiviteit is, zorgt nocebo ervoor dat negatieve gezondheidsverwachtingen ons daadwerkelijk ziek maken.
De menselijke geest is uiterst gevoelig voor suggestie. Zo zette onderzoeker David Maij enkele jaren geleden zijn ‘godhelm’ in een tent op het Lowlands-festival: een met elektroden volgehangen brommerhelm, waarmee deelnemers contact konden maken met het bovenmaanse. 180 vrijwilligers deden mee, van wie de helft achteraf meldde een diepe mystieke ervaring beleefd te hebben. Sommigen konden hun lichaam niet meer bewegen, of raakten hevig geëmotioneerd. De brommerhelm, u heeft het vast al geraden, was niet meer dan een brommerhelm. Ziedaar de kracht van suggestie, ook in negatieve zin.
Over de slimme meter circuleren ook nog steeds brochures van verontruste burgers. De meters zouden miljoenen keren per dag via het UMTS-netwerk contact maken met alle elektronica in huis en daarmee een gevaar voor de volksgezondheid vormen. In Frankrijk hebben verschillende burgemeesters de installatie van slimme meters op hun territorium verboden. Het was allemaal onzin, maar de onrust was er niet minder om.
Op de schouders van de verspreiders van dit soort broodje-aap-verhalen met medische pretenties rust een zware verantwoordelijkheid. Als er geen feitelijke basis is voor hun schotschriften, zijn zij de enige echte ziekmakers, waarschijnlijk met de beste bedoelingen, maar daarmee niet minder schadelijk.
