Bedrijventerrein Euvelgunne is een model voor klimaatadaptatie. Samen met Gemeente Groningen namen bedrijven maatregelen om wateroverlast tegen te gaan. Wat leverde dat op? Een terugblik vijf jaar na de start van het project: ‘Het functioneert pas als iets vijf of tien jaar goed gaat.’
‘Het gaat niet om het eerste jaar,’ vervolgt Willem Huizing Buiter, specialist riolering van de gemeente. De stad Groningen werkt al vanaf 2015 aan klimaatadaptatie. Daarbij kijkt de gemeente ook nadrukkelijk naar bedrijventerreinen. Een goede tactiek, volgens de schrijvers van het rapport Klimaatadaptatie op bedrijventerreinen: ‘Bedrijventerreinen zijn vanwege hun verharde inrichting extra gevoelig voor klimaatverandering.’
Van de 3700 bedrijventerreinen in Nederland is nog maar 1% ‘groen’ of ‘blauw’, bleek uit onderzoek van het IVN. Maar ze dragen wel fors bij aan de ‘klimaatgevoeligheid’ van de stad. Wat heet: het laaggelegen Euvelgunne had niet alleen zelf last van wateroverlast. Het overtollige regenwater stroomde door het riool naar de binnenstad, vertelt Huizing Buiter: ‘Via een overstort in de kademuren kwam het in de buitenring, maar daar wil je natuurlijk geen rioolwater hebben.’
Regenwater afkoppelen
Euvelgunne had op dat moment een gemengd rioleringsstelsel, met één buis voor rioolwater en regenwater. ‘Met ons project wilden we de wateroverlast op het terrein zelf en de overstort naar de binnenstad aanpakken.’ Maar ombouwen van het riool naar een gescheiden stelsel bleek een dure grap. ‘Bovendien zouden de bedrijven dan twee jaar een bouwput voor de deur hebben,’ legt Huizing Buiter uit. ‘Daarom zijn we gaan kijken of we het regenwater konden afkoppelen.’
Makkelijker gezegd dan gedaan: bij het project waren algauw meerdere partijen betrokken. Naast de gemeente onder andere de Hanzehogeschool, de waterschappen Noordzijlervest en Hunze en Aa, en bedrijvenvereniging Euvelgunne. Eerste stap van het project was een inventarisatie van bedrijven die mee wilden doen. Salomon’s Metalen was een van de eersten die aanhaakten. Directeur Eddy Simmeren: ‘Met ons grote dakoppervlak had afkoppelen van regenwater veel zin.’
Verduurzaming als speerpunt
Bij UTS Van Hoek speelde het milieu een rol. ‘Als verhuisbedrijf moet je verantwoording afleggen aan je klanten over CO2-reductie,’ licht directeur Leonard Venhuizen toe. ‘Maar je moet ook kijken wat er om je heen gebeurt, zoals in dit geval met wateroverlast. Als dan zo’n project start, is dat een kans die je niet moet laten lopen.’ Ook voor Technische Groothandel Rubix is het milieu belangrijk, zegt pandeigenaar Martin Smitshoek: ‘Verduurzaming is een speerpunt bij Rubix.’
‘Als pandeigenaar wil je ook een bijdrage leveren door iets voor het milieu te doen,’ vervolgt hij. Meedoen met andere bedrijven is ook een motivatie, volgens Simmeren: ‘Salomon’s Metalen heeft het milieu hoog in het vaandel staan. We willen laten zien dat we als bedrijf meer doen dan metaal bewerken.’ Klimaatadaptief Euvelgunne is wat hem betreft een revolutionair project. ‘We krijgen hier bezoekers uit heel Europa. Je komt echt in de picture te staan.’
Maatwerk voor bedrijven
Revolutionair was het project zeker: bij de aanpak van wateroverlast kwamen alle mogelijke maatregelen aan bod. UTS Van Hoek dacht eerst na over een groen dak. ‘Dat kan hittestress tegengaan,’ vertelt Venhuizen, ‘Maar onze dakconstructie bleek daarvoor niet stevig genoeg.’ Een watercoach hielp met de keus van andere maatregelen: ‘Met Johan Bel van De Waterfabriek bespraken we alle opties voor bovengrondse en ondergrondse afvoer van water.’
Bedrijventerreinen zijn vanwege hun verharde inrichting extra gevoelig voor klimaatverandering.”
‘Je kan water opslaan maar je kan het ook laten infiltreren in de bodem,’ legt Venhuizen uit. Het voorstel van Bel bevatte uiteindelijk een combinatie van maatregelen. ‘Het voorstel is echt specifiek op onze situatie geschreven.’ Ook bij de andere bedrijven stond maatwerk voorop, licht Huizing Buiter toe: ‘We maakten een voorlopig ontwerp per bedrijf, waarbij we keken naar de omvang van het perceel, het dakoppervlak, de ruimte voor laden en lossen, en dergelijke.’
De natuur laat zich niet dwingen
Bij Rubix leidde dat tot een originele oplossing. ‘We hebben daar als noviteit voor het eerst in Nederland parkeren op water toegepast,’ zegt Huizing Buiter. Onder de parkeervakken kwamen retentiekratten voor de opvang van regenwater. Naast de vakken werd een verhoogde rand aangebracht. ‘Als de parkeerplaats onder water loopt kan je toch nog met droge voeten uitstappen.’ Daarnaast groef het bedrijf Donker Groen een wadi uit op het terrein.
Als Smitshoek toch een minpunt moet opnoemen: ‘Bij de aanleg kwam naast de wadi veel zand terecht. Het mag er wat sierlijker uitzien, maar daar wordt aan gewerkt. De begroeiing moet nog opkomen.’ ‘Beplanting is inderdaad een langdurig proces,’ bevestigt Simmeren. Behalve een wadi liet Salomon’s Metalen ook biodiverse beplanting inzaaien en een insectenhotel plaatsen. Venhuizen meldt dat rond de wadi bij UTS Van Hoek verrassende plantensoorten opkwamen. ‘Op de plekken waar je iets wil laten groeien, komt het niet op. De natuur laat zich niet dwingen.’
Korte communicatielijnen
Maar meer dan uitvoeringstechnische problemen zijn het niet. De bedrijven zijn positief over het verloop van het proces. De samenwerking met het projectteam verliep uitstekend. ‘De communicatielijnen waren kort,’ volgens Venhuizen. ‘Huizing Buiter zat er vanuit de gemeente bovenop. En met Donker Groen hadden ze een goede leverancier geselecteerd.’ ‘Het contact met de gemeente verliep prima,’ bevestigt Simmeren: ‘Ze pakten het project zeer serieus aan.’
Smitshoek benadrukt hoe belangrijk het was dat het riool niet vervangen hoefde te worden. ‘Ons bedrijf moet iedere dag operationeel kunnen zijn.’ De uitvoerders gingen bovendien flexibel om met de maatregelen. Parkeren op water klinkt mooi, tenzij er te weinig ruimte is om in te parkeren. ‘Er werden kleine aanpassingen gedaan, zodat auto’s makkelijker de draai konden maken,’ legt Smitshoek uit. Andere succesfactor: heldere afspraken en een goede subsidieregeling.
Een goede subsidieregeling
‘Als ondernemer wil je uiteraard weten wat het je gaat kosten,’ zegt Venhuizen. ‘Zonder die subsidieregeling was het project voor ons niet haalbaar geweest.’ De subsidieregeling was volledig gericht op innovatieve toepassingen. ‘Het onderhoud betalen we zelf, de rest komt van de gemeente.’ Ook Salomon’s Metalen was niets kwijt aan het project zelf, meldt Simmeren. ‘Wij betalen alleen het onderhoud van de wadi, het insectenhotel en de beplanting.’
Over de duur van het project hebben de ondernemers wel bedenkingen. ‘Als je een tijdje weinig hoort, is het lastig om het commitment vast te houden,’ merkt Smitshoek op, ‘maar de afgelopen periode is de communicatie vanuit de gemeente voortvarend opgepakt.’ ‘Aan dit soort projecten zit een hoop uitzoekwerk vast,’ vult Venhuizen aan. ‘Zoals de zoektocht naar de aansluiting van de riolering.’ Ook daarbij schoot de gemeente te hulp: voor de afvoer van het regenwater kwam er een omleiding via het terrein van de buren. Simmeren zou graag meer willen horen over de evaluaties van het project.
Het contact met de gemeente verliep prima. Ze pakten het project zeer serieus aan.”
Droge voeten
Tijdens de eerste jaren monitorden onderzoekers met studenten de doorlaatbaarheid van de wadi’s op het terrein. ‘We hebben de bodem en de waterkwaliteit gemeten,’ voegt lector Floris Boogaard van Hanzehogeschool toe. ‘Daarnaast stelden we massabalansen op, de balans van instroom en uitstroom, voor de wadi’s, de doorgroeibare verharding en de installaties.’ Deze metingen leveren data op voor de beoordeling van de maatregelen. ‘Voor onze studenten is het belangrijk dat ze beseffen hoe multifunctioneel klimaatadaptatie kan zijn.’
In de loop van dit jaar worden de laatste maatregelen voor het afkoppelen van regenwater op het bedrijventerrein uitgevoerd. Nog een paar hectaren te gaan om de doelstelling te behalen. In 2026 kan de stekker uit het project. Huizing Buiter: ‘Dan hebben we gezamenlijk de beloofde inspanning gehaald: afkoppeling van 18 hectaren regenwater om wateroverlast tegen te gaan.’ Tegen die tijd heeft Euvelgunne definitief droge voeten.
Klimaatadaptatie bedrijventerreinen
Onderzoekers besteden de laatste jaren veel aandacht aan vergroening van bedrijventerreinen. In november 2023 verscheen het rapport ‘Klimaatadaptatie op bedrijventerreinen’, op basis van onderzoek van de Hanzehogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein. Centrale vraag in dit door Regieorgaan SIA gefinancierde project: ‘Wat is een effectieve werkwijze voor overheden om samen met ondernemers bedrijventerreinen klimaatadaptief te maken en waarvan is deze effectiviteit afhankelijk?’ Een van de aanbevelingen: denk vanuit de ondernemer. ‘Laat de ondernemers zelf het verhaal over klimaatadaptatie vertellen,’ adviseert lector Floris Boogaard van de Hanzehogeschool. IVN Natuureducatie onderzocht hoe de vergroening van de 3700 bedrijven in Nederland ervoor staat op Werklandschappen.nl. Studenten van de Hanzehogeschool monitorden de klimaatregels op Bedrijventerrein Euvelgunne.
