Johan Herrenberg
Tijdens de Koude Oorlog had je twee grote blokken, zat half Europa achter slot en grendel, en waren de media overzichtelijk. Hier in Nederland kon je kiezen uit maar liefst twee tv-zenders. Kranten en opiniebladen hadden een heldere politieke signatuur. Elsevier was rechts, Vrij Nederland links. Ik verlang soms weleens naar die tijd terug, want in mijn ervaring is de wereld nog nooit zo verward en verwarrend geweest en het informatielandschap nog nooit zo gefragmenteerd en ondoorzichtig.
Nieuwe invloedrijke spelers hebben zich bij de klassieke van krant, radio en tv gevoegd, als Google, Facebook, Twitter en YouTube. Wij drinken nu, voor ons begrip en ons inzicht, uit veel meer bronnen. Het boek, nog altijd een van de beste middelen om iets te weten te komen, is voor de meesten te traag en te weinig interactief; ook geeft de auteur je geen vleiende like na elke gelezen pagina. Problematisch aan de nieuwe media: ze gedragen zich steeds meer als uitgever, ergo: ze filteren informatie, sturen haar, manipuleren haar. Een platform is idealiter neutraal – iedereen die wat te zeggen heeft, verschijnt erop en kan zijn of haar boodschap kwijt. En de populairste stem komt bij de zoekresultaten bovenaan. Maar zo zit het niet meer. Neem een begrip als ‘shadow banning’, bekend van Twitter. In deze praktijk kan een gebruiker iets tweeten, op iets reageren, maar niemand ziet het, en zijn naam kan niet worden gevonden. Zelf merkt hij er niets van, een ander moet hem erop wijzen. Bij YouTube wordt elk gesproken woord getranscribeerd en uitgeplozen op verdacht geachte inhoud. Men werkt met trefwoorden. Kom je niet door de keuring, dan word je ‘gedemonetiseerd’, oftewel: je verdient geen geld met je filmpje, dat niet ‘adverteerdervriendelijk’ zou zijn. In het ergste geval word je geheel van het platform verwijderd. Dit lot treft niet alleen de overduidelijke trol met onzindelijke ideeën, maar ook per ongeluk keurige kanalen over LHBT-rechten. Ik heb het idee dat de burger met het internet potentieel te veel macht heeft gekregen, en dat daar nu paal en perk aan moet worden gesteld.
In mijn column To meme or not to meme (TW 13) had ik het over Artikel 13, de Europese Auteursrechtrichtlijn, die internetplatforms ertoe verplicht uploads vooraf te filteren om copyrightschendingen tegen te gaan. Welnu, dit ontwrichtende voorstel is onlangs aangenomen. Een delegatie van het Europees Parlement is nu begonnen aan geheime onderhandelingen met de Europese Commissie en de regeringen van de lidstaten voor de verdere finalisering. Als wij bespioneerd worden en erover klagen, dan zouden we wel wat te verbergen hebben. Om aan hetzelfde verwijt te ontkomen, raad ik de EU aan te onderhandelen in het volle zicht. Dat maakt tenminste nog een democratische indruk.
