Bart Stam
Met 71,7 miljoen reizigers was Schiphol in 2019 – vóór de coronacrisis – de derde luchthaven van Europa. Weliswaar zijn er diverse trein- en busverbindingen met Amsterdam, maar er is geen metrolijn van en naar de hoofdstad. Vooral buitenlanders verbazen zich daar wel eens over.
Aan plannen voor een dergelijke metrolijn is nooit gebrek geweest. Zo verscheen in 1968 het Plan Stadsspoor van de gemeente Amsterdam dat voorzag in de bouw van een metronetwerk met vier hoofdlijnen. Dit plan was niet alleen bedoeld om een verkeersinfarct in het centrum te voorkomen, maar ook om nieuwe woonwijken als de Bijlmermeer en Geuzenveld via modern openbaar vervoer te verbinden met de rest van de stad.
Een van de vier metrolijnen liep van Amsterdam-Noord (met twee aftakkingen), via Amsterdam CS en de binnenstad, naar Amstelveen en Schiphol-Oost. Opmerkelijk is dat ingenieurs van de gemeente Amsterdam in 1968 al speculeerden over inzet van de destijds gloednieuwe tunnelboormachines voor het ondergrondse deel van de lijn in de slappe, drassige bodem. Dit om de kans op schade te beperken aan de historische binnenstad. Uiteindelijk viel bij de Oostlijn, de eerste metrolijn in 1977 tussen Amsterdam CS en de Bijlmer, de keuze op de bewezen caissonbouw. Dit leidde vooral in de Nieuwmarktbuurt tot veel problemen.
Inmiddels zijn we ruim vijftig jaar verder en is het oorspronkelijke metronetwerk uit 1968 maar deels gerealiseerd. Zo zijn de twee oost/westverbindingen er nooit gekomen. Wel vervoert de Noord/Zuidlijn sinds juli 2018 dagelijks ruim 100.000 reizigers (vóór corona) tussen Amsterdam-Noord en station Zuid. Een afstand van 9,7 kilometer, waarvan 7,1 kilometer ondergronds. Ondanks verzakkingen tijdens de voorbereidingen, vooral bij de bouw van station Vijzelgracht, bleken de tunnelboormachines een succes.
Door de sterke groei van Schiphol en de behoefte aan honderdduizenden nieuwe woningen in Amsterdam en omgeving, is uitbreiding van de Noord/Zuidlijn naar Schiphol en Hoofddorp weer actueel. Zeker nu zeven partijen, onder aanvoering van de Vervoerregio Amsterdam, gezamenlijk 1,025 miljard euro beschikbaar stellen. Dit bedrag is overigens inclusief een tweede project, het doortrekken van de zogeheten Ringlijn (1997) naar Amsterdam CS. Deze lijn eindigt nu bij station Isolatorweg in havengebied Westpoort. Naast de Vervoerregio, de hoofdstad en Schiphol behoren ook de NS, KLM, de gemeente Haarlemmermeer en de provincie Noord-Holland tot de initiatiefnemers.
Beide projecten gaan vier à vijf miljard euro kosten, afhankelijk van de gekozen varianten. Een studie uit 2015 laat zien dat alleen de uitbreiding van de Noord/Zuidlijn naar Schiphol en Hoofddorp al 1,6 tot 2,1 miljard euro kost. Het tracé loopt grotendeels bovengronds, parallel aan de snelwegen A10 en A4 en de Schiphol-spoorlijn.
Voor de ontbrekende financiering hebben bovengenoemde partners hun hoop gevestigd op het Nationaal Groeifonds. De komende vijf jaar heeft de regering twintig miljard euro gereserveerd voor economische groei door kennisontwikkeling, R&D, infrastructuur en innovatie. De vraag is of het kabinet bereid is een substantieel deel te besteden aan twee regionale projecten. Ook gezien de langetermijneffecten van Covid-19 op de groei van Schiphol, is het hoogst onzeker of we ooit met de metro naar onze nationale luchthaven kunnen reizen.
