Gerald Schut
Netbeheerder Stedin heeft 100.000 zonnepaneelbezitters gevraagd om tijdelijk vaker hun slimme meter te mogen uitlezen om het net beter bestand te maken tegen de zomerpiek van zonnestroom. Hoe werkt dat?
Enkele weken geleden hebben alle geregistreerde zonnepaneelbezitters van de Zuid-Hollandse netbeheerder Stedin een mailtje ontvangen met als onderwerp ‘Draagt u bij aan een betrouwbaar energienet?’. De netbeheerder vraagt de zonnestroomproducenten om tijdelijk van 11 juni tot 1 juli de slimme meter te mogen uitlezen en belooft alle daarmee vergaarde individuele gegevens voor het einde van het jaar weer te vernietigen. Vijf dagen na de verzending van het verzoek hebben al 8.000 klanten toestemming gegeven ondanks een herhaalde storing op de aanmeldingspagina.
Wat meet Stedin precies en wat kan het daarmee? ‘Wij doen dit om proactief vast te stellen waar mogelijke problemen met de teruglevering kunnen ontstaan,’ zegt Arnold van der Bie, chief data officer bij de netbeheerder. Nederlandse omvormers zijn namelijk zo ingesteld dat ze uitschakelen als de netspanning lokaal de 253 V overschrijdt, in tegenstelling tot Duitse omvormers waarin een gradueel afnemend terugleverlijntje zit ingebakken. In verband met de Europese privacyvoorschriften in de AVG vraagt Stedin voor de zekerheid om toestemming voor het uitlezen van spanningspieken en spanningsdips. Let wel, dat is iets anders dan verbruiksgegevens die door de energieleverancier en energieverbruiksmanagers worden uitgelezen. Die individuele gegevens zijn niet voor de netbeheerder toegankelijk.
De slimme meter is ooit ingevoerd met het primaire doel om energiebesparing door de consument te faciliteren, maar op deze manier kan het de netbeheerder ook helpen de netspanning op peil te houden, zegt Van der Bie. ‘Voor ons is dit een voordelige manier om de benodigde data te verzamelen. Zo hoeven we niet op allerlei plekken spanningsmeters in het laagspanningsnet te zetten. Dat zou weer zorgen voor hogere maatschappelijke kosten, die wij uiteindelijk aan te klant moeten doorberekenen.’
Niet alle zonnepaneelbezitters hebben overigens het verzoek ontvangen, maar alleen mensen die geregistreerd staan in het PIR-register. Als iemand zonnepanelen op zijn dak schroeft is hij verplicht dit te melden in het PIR, maar niet iedereen doet dat. Een steekproef waarbij Stedin vorige zomer de aanmeldingen vergelijk met luchtfoto’s suggereert dat een kwart van de pv-eigenaren bewust of onbewust onder de radar blijft. Daarmee kunnen ze zichzelf in de vingers snijden als hun omvormer vanwege een te hoge netspanning afschakelt, doordat het de netbeheerder aan voldoende informatie ontbrak om de netspanning op peil te houden.
De grootste technische uitdaging voor Van der Bie bij de test is een correcte configuratie van de slimme meters en het inbedden van het extra dataverkeer dat door de proef zal ontstaan. Waarom kan een klant trouwens geen permanente toestemming geven voor het uitlezen van de slimme meter? ‘Vooralsnog zou dat voor ons administratief lastig zijn. Als je verhuist, moeten we dan zeker weten dat het uitlezen bij een volgende bewoner ophoudt.’
De netbeheerders Liander en Enexis behouden zich in hun algemene voorwaarden het recht voor spanningsgegevens uit te lezen en software updates te installeren. Enexis Netbeheer kampt met grotere terugleverproblemen dan Stedin. Enexis Netbeheer heeft na de succesvolle introductie van de eerste slimme transformator in Loppersum nog enkele regelbare transformators geplaatst. Met zo’n slimme transformator hoeft de lokale netspanning in de zomerperiode in een gebied met veel zonnepanelen niet langer handmatig teruggeregeld te worden.
Voor Enexis Netbeheer vormen grootschalige zonneparken een groter probleem. Han Slootweg, hoogleraar Smart Gids aan de TU/e en directeur asset management bij Enexis Netbeheer, luidde hierover al meermalen de noodklok. De energietransitie stagneert doordat de lokale haarvaten van het stroomnet nooit waren voorzien op grootschalige lokale teruglevering. Hierdoor moeten grote pv-projecten, die zich vanwege lage grondprijzen in Groningen en Drenthe concentreren jaren wachten op de benodigde netverzwaring om een aansluiting te kunnen krijgen. Een oplossing zou curtailment zijn: het afknijpen van het maximumterugleververmogen. Uit onderzoek van de UU blijkt dat bij begrenzing van het piekvermogen op 50% de jaarlijkse stroomopbrengst slechts 14% terugloopt.
