Thomas van de Sandt
De anderhalf miljoen kuub aardgas die nu nog zomaar de lucht in gaat bij het winnen van drinkwater in Spannenburg, moet vanaf 2012 nuttig worden gebruikt. Drinkwaterbedrijf Vitens en Royal Haskoning wonnen voor het achterliggende proces in mei twee prijzen.
Het klinkt gek, aardgas uit grondwater, en het is ook niet zo dat overal grote hoeveelheden methaan in het grondwater zijn opgelost. ‘Dat is heel erg afhankelijk van de locatie’, zegt Doeke Schippers, manager projecten bij Vitens. ‘Vooral in veengebieden waar dieper in de grond nauwelijks zuurstof aanwezig is, trekken gassen als methaan, CO2 en H2S het grondwater in.’
Vooral in de noordelijke provincies wordt methaan in hoge concentraties aangetroffen. Methaan heeft een negatieve invloed op de zuiveringsprocessen (voornamelijk filtratie). Daarom moet het ruwe grondwater, nadat het is opgepompt, door een plaatbeluchting om het methaan eruit te strippen. ‘Daarbij gebruiken we vijftig kuub lucht per kuub water. In de uitgaande luchtstroom is het methaan dan zo verdund dat je er niks meer mee kunt’, legt Schippers uit.
In het Friese Spannenburg, het grootste productiebedrijf van Vitens waar jaarlijks 25 miljoen kuub drinkwater vandaan komt, gaat daarom per jaar zomaar 1,1 miljoen kilogram methaan de lucht in (omgerekend voldoende voor anderhalf miljoen kuub aardgas). Zonde, want dat aardgas is ook te gebruiken als brandstof en bovendien is methaan een 21 keer sterker broeikasgas dan CO2.
Met ondersteuning van Royal Haskoning ontwikkelde het drinkwaterbedrijf een installatie om het methaan te winnen uit het grondwater en op te werken tot aardgaskwaliteit. Daarvoor maakt men gebruik van een vacuümontgasser; een tank waarin de opgeloste gassen onder lage druk uit de vloeistof worden getrokken.
In Spannenburg levert dat een gasmengsel op van zo’n 65 procent methaan en verder vooral CO2. ‘Gelukkig is in Spannenburg nauwelijks H2S aanwezig, want dat zou de gaszuivering ingewikkelder maken’, aldus Schippers. Nu is het een kwestie van een paar simpele wasstappen om het methaangehalte op te krikken naar tachtig procent, hetzelfde als in het aardgasnet.
De techniek van het vacuümontgassen bestaat al geruime tijd, maar is niet eerder voor drinkwaterzuivering toegepast, vertelt Schippers. ‘Voor het zuiveringsproces is zuurstof nodig dat in het water is opgelost.’ Daarom gaat het grondwater in Spannenburg na de vacuümontgasser alsnog naar de plaatbeluchting. Omdat deze niet meer nodig is om het methaan uit het water te strippen, kan de luchttoevoer echter de helft tot twee derde omlaag. Dat betekent een behoorlijke besparing op de proceskosten.
Na tests, drie jaar geleden, gaat Vitens de installatie nu realiseren. Er wordt een installatie ontworpen die al het ruwe grondwater in Spannenburg behandelt. Als deze medio 2012 draait, moet hij jaarlijks 1,5 miljoen kuub gas leveren aan het aardgasnetwerk, vertelt Marc van Eekeren van Royal Haskoning. ‘In ruil daarvoor zal Vitens certificaten krijgen, waarmee het elders in het land het aardgas weer kan afnemen.’ Het is de bedoeling dat vierhonderd eigen auto’s van het bedrijf op het aardgas gaan rijden.
Het project van Vitens en Royal Haskoning won in mei zowel de Europese Innovatieprijs van de International Water Association (IWA) in de categorie Design, als het Ei van Columbus in de categorie duurzaam produceren. ‘Voor Vitens de ultieme bevestiging dat hun focus op duurzaamheid en innovatie loont’, aldus Van Eekeren.
