De NH90-gevechtshelikopter is als een Italiaans maatkostuum voor onze Koninklijke Marine. Maar wel eentje met een ‘bite’. Scherp gesneden, snel, krachtig en wendbaar is het toestel in gebruik voor onder meer onderzeebootbestrijding, kustwacht, amfibisch transport en om de omgeving van een vlootverband te monitoren. Het kan zowel vanaf de wal als vanaf de meeste schepen relevante data verzamelen en bedreigingen uitnemen.
In 2028 staat de multinationale MidLife Update (MLU) voor de toestellen op de planning. Een ingrijpende en veelomvattende modernisering die nu al in voorbereiding is. Thuisbasis is Maritiem Vliegkamp De Kooy bij Den Helder waar de 19 Nederlandse NH90’s onderdeel uitmaken van het 860 Squadron van het Defensie Helikopter Commando. Organisatorisch zijn de toestellen van de Koninklijke Luchtmacht, maar ze worden ingezet door en voor de Marine.
Projectleider en voormalig testpiloot op de NH90, luitenant-kolonel Rogier, geeft aan dat de MLU het toestel voor de toekomst operationeel inzetbaar en relevant moet houden. “Sinds 2010 zijn de technologische ontwikkelingen rond veel NH90-systemen enorm hard gegaan en dat gaat onverminderd door. Dus moet je het toestel flink onder handen nemen om die innovaties op het goede moment mee te nemen. Niet te vroeg beslissen, want dan moderniseer je systemen die alweer verouderd zijn wanneer je ze echt gaat inbouwen.
Maar ook niet het nieuwste van het nieuwste kiezen voordat technologie betrouwbaar en werkend is gebleken. Alleen door zo te ‘derisken’, krijg je een toestel waarmee de Marine haar taken ook in de toekomst op het gewenste niveau kan blijven uitvoeren. De opzet is dat de MLU de ‘bite’ van de NH90 zal vergroten.” Hij voegt toe dat de modernisering los staat van het gebruikelijke maintenance werk.
Verzamelsysteem
Technisch gezien is de helikopter een veelzijdig verzamelsysteem, Rogier spreekt van een ware ‘data-stofzuiger’, die talloze onderling samenwerkende deelsystemen omvat. Zo zijn er bijvoorbeeld 97 computers aan boord die een gezamenlijk netwerk vormen. Het MLU-projectteam onderzoekt voor elk deelsysteem of het in de tweede helft van de levensduur nog mee kan en weegt af of het vervangen moet worden door toekomstbestendigere alternatieven. Het team kijkt onder meer naar de systemen om het toestel in de lucht te houden en om het te navigeren onder alle weersomstandigheden boven zee. Veel aandacht gaat uit naar systemen die data kunnen verzamelen en doorgeven en die doelen uit kunnen schakelen.
Multitool
Voor de onderzeebootbestrijding heeft de NH90 HELRAS (Helicopter Long Range Active Sonar) dat gebruikmaakt van een ‘dipping pod’. Dit is een hele gevoelige onderwatermicrofoon die vanuit het toestel aan een kabel in zee gedompeld wordt om onderzeeërs op te sporen. Ook gebruikt het toestel sonarboeien voor lokalisatie van doelen waarbij de helikopter niet stil hoeft te hangen. De NH90 heeft twee torpedo’s om onderzeeboten uit te schakelen. Voor het bestrijden van oppervlakteschepen is de NH90 onmisbaar als sensor voor de eigen marineschepen, die op basis van die sensorinformatie de vijandelijke schepen aan kunnen vallen. Voor kustwachtinzet kunnen boordmitrailleurs of voorzieningen voor een scherpschutter geplaatst worden. Bijvoorbeeld bij antidrugs- of antipiraterijoperaties. Ook kan de helikopter boarding teams op schepen brengen. In de amfibische rol kan het met extra zelfbeschermingsmiddelen eenheden aan land zetten vanaf de grotere schepen. Daarnaast kunnen er transporttaken uitgevoerd worden waarbij onder andere materiaal in een net vervoerd wordt tussen schepen op zee. In deze rollen zijn de sonar en het control station van de sensoroperator verwijderd om ruimte te maken.
Eén of twee vliegers
Het toestel is eveneens bruikbaar in Search and Rescue (SAR) operaties en om gewonden per brancard te evacueren. De verschillende inzetten vragen om uiteenlopende samenstelling van de bemanning. Er kunnen een of twee vliegers zijn, een TACCO (Tactisch Coördinator), aangevuld met een of twee Sensor operator(s) en een Rescue (reddings) Operator.
De Sensor operators hebben hun eigen computerstation achter de pilotenstoelen. De TACCO zit altijd in de linker stoel van de cockpit met de piloot rechts. De TACCO is niet opgeleid om te vliegen, maar kan wel de piloot ondersteunen met navigeren, radiocommunicatie en het uitvoeren van noodprocedures. In het uitzonderlijke geval dat er iets gebeurt met de vlieger, dan kan de TACCO, gebruikmakend van de automatische piloot, het toestel veilig thuisbrengen of op het water landen. Deklandingen zijn in die situatie niet mogelijk. Bij inzet op de schepen gaat er ook een maintenance team mee aan boord. De modulaire opzet maakt van de maritieme NH90 een echte multitool met vele gedaanten. Er moet daarbij wel gekeken worden welke taken aan de helikopter opgedragen worden, want niet alle configuraties zijn even makkelijk aan te passen. Rogier zegt: “Vergeleken met de NH90 lijkt zijn voorganger de Lynx wel een leuke sportwagen, maar met veel minder opties en mogelijkheden. Zo had de Lynx bijvoorbeeld geen datalinks en moest alles door de TACCO doorgegeven worden via de radio middels voice reporting. Ook in vergelijking met andere typen, zijn wij zeer tevreden met de veelzijdigheid en de kwaliteiten van de NH90. We krijgen er zelfs drie bij.”
Datalink
Een van de belangrijkste innovaties in de MLU zal de vervanging zijn van het verouderde datalinksysteem Link 11. Het innovatieve Link 22-netwerk voor communicatie met andere NAVO-schepen, helikopters en vliegtuigen krijgt aanvullende functionaliteiten en een flink verbeterde veiligheid. Concreet zorgt het voor veilige Line-of-Sight (LOS) en Beyond Line-of-Sight (BLOS)-communicatie zonder gebruik te maken van satellieten. Het is voor het eerst dat Link 22 in een helikopter ingezet gaat worden. De update maakt het makkelijker om real time meer situationele informatie te delen en beter als een gecoördineerde eenheid op te treden. Andere hoofdpunten zijn een upgrade van de reikwijdte door externe brandstoftanks, verbetering van de sonarsystemen en de vervanging van de huidige Mark 46 torpedo inclusief aansturing door de geavanceerde Mark 54. Bij het inventariseren van de verbeterpunten is ook gekeken naar de verkrijgbaarheid van reserve-onderdelen. “Soms liepen we ertegenaan dat de fabrikant ze niet meer maakt of de software niet meer te updaten is. Dan spreken we van obsolescence en gaan we preventief vervangen. Ook als de systemen nu nog wel functioneren.”
Europees
De maritieme NH90 wordt ook door de Fransen, de Belgen, de Duitsers en de Italianen gebruikt. Deze toestellen, vaak net weer in andere configuraties, worden eveneens in de multinationale MLU meegenomen. De Franse versie vormt daarop een uitzondering. De NAVO-partners werken samen in de NATO Helicopter Management Agency (NAHEMA), die de onderhandelingen met fabrikant NHIndustries (NHI) doet. Het internationale NAHEMA-team wil zo veel mogelijk synergie tussen de verschillende wensenpakketten bereiken en weegt tegelijkertijd de mogelijke innovaties die de fabrikant voorstelt. Het Nederlandse MLU-projectteam van het Commando Materieel en IT (COMMIT), moet samen met de teams van de andere Europese NH90-gebruikers tot consensus zien te komen. NHI is een consortium van luchtvaartfabrikanten Airbus, Leonardo en Fokker. Daarnaast praten ook nationale parlementen en ministeries mee in het bepalen van het takenpakket en het budget van de MLU.
Een huzarenstuk
Voor de Nederlandse toestellen is een budget van 661 miljoen gereserveerd. “Dit levert een dynamisch en complex krachtenspel op dat intensief vooroverleg, studie, afstemming en planning vraagt. Voeg daarbij de eis dat de toestellen natuurlijk niet allemaal tegelijk de MLU kunnen ondergaan en je krijgt een beeld dat de MLU niet alleen technologisch uitdagend is, maar ook organisatorisch, logistiek, financieel en wat planning betreft een huzarenstuk gaat worden.”
Fokker
De grote lijn is dat het eerste toestel bij NHI in Italië zijn MLU zal doorlopen om ervaring met het proces op te doen. Daarna zullen de volgende toestellen in Nederland bij Fokker in Hoogerheide (Woensdrecht) onder leiding van het onderhoudsteam van het 980 Squadron onder handen genomen kunnen worden. Zo heeft Defensie meer invloed op de planning en de doorlooptijden.
De MLU omvat niet alleen de technische aspecten van het toestel. Denk aan trainingsmiddelen, een verbeterde simulator en aanvullende opleiding van vliegende en grondgebonden medewerkers. Extra nieuwe vliegers, technici en andere ondersteunende medewerkers zijn dan ook welkom. Plannings- en analysesystemen voor missies, maintenance en testapparatuur ontwikkelen zich eveneens. “We kijken nu al uit naar het moment dat we met de vernieuwde NH90 aan het werk kunnen.” Het toestel werd aangeschaft met een verwachte gebruiksduur van 30 jaar. Inmiddels hoor je al geluiden dat die horizon naar 50 jaar zou kunnen. Dit is een beweging die bij meer Defensiematerieel in beeld is, waarbij de romp of casco zo veel mogelijk ongewijzigd blijft en voornamelijk de interne onderdelen gemoderniseerd worden. Per toestel wordt met een MLU-doorlooptijd van anderhalf jaar gerekend. Die kan hopelijk verminderd worden naar zo’n 14 maanden door het opdoen van ervaring. In 2032 moet de complete MLU voltooid zijn.
TACCO ‘talk’
Het is een typisch grijze, kille en winderige januarimiddag als TACCO (Tactisch Coördinator) Gijs zijn bezoeker van Industrial Maintenance bij de incheckbalie van Maritiem Vliegkamp De Kooy bij Den Helder ophaalt en naar de hangar brengt waar drie NH90’s staan. Ze zijn groter dan je zou denken. De Marineofficier vliegt op de NH90 en vertelt vanuit de gebruikerskant over de komende MLU. “Ik vlieg zelf nog maar anderhalf jaar op de NH90 en in mijn ervaring is het een enorm veelzijdig toestel. Echt super. Na een wat gereserveerd begin in 2010 is de waardering in het operationele gebruik steeds meer gegroeid. Het is een fundamenteel ander en groter toestel dan zijn voorganger, de Lynx. Maar ook veelzijdiger en moderner dan de Seahawk en de Merlin heli’s die bij andere NAVO-landen in gebruik zijn. Die hardnekkige verhalen over roestvorming zijn verleden tijd en niet meer relevant. Onze remedie, het Anti Corrosie Programma, is trouwens een Nederlandse vondst. Het vliegend personeel en de onderhoudsteams hebben door ervaring en informatie-uitwisseling met de andere gebruikers in de NAVO de NH90 steeds beter leren kennen. Natuurlijk, veel systemen komen nog uit de jaren 90, toen de eisen voor de NATO Helicopter of the 90’s opgesteld zijn. De human-machine interfaces zijn nu duidelijk anders dan toen. Dan heb ik het over beeldschermen, processoren, geheugens en communicatiekaarten die ons in staat stellen de helikopter onze opdrachten uit te doen voeren. Dat generatieverschil zie je zelf al terug op je eigen werk- en thuiscomputers of smartphones. Het werkt allemaal nog prima, maar er zijn toch wel de nodige innovaties beschikbaar gekomen. Die zijn wezenlijk sneller, hebben meer functies en capaciteit. De FLIR (forward looking infrared) camera bijvoorbeeld wordt uitgebreid met laser en andere optische capaciteiten. De FLIR is die grijze bol aan de neus ter grootte van zo’n barbecue die je thuis hebt staan. Wordt de NH90 vanuit een andere richting aangestraald door een radar, dan draait de piloot zijn toestel in de richting van dat ‘point of interest’. Het radarsignaal wordt met de vernieuwde Electronic Support Measures (ESM) tot in detail geanalyseerd en via de nieuwe Link 22 met andere heli’s, vliegtuigen en schepen van het vlootverband gedeeld. Zo ontwikkel je een databank met radarsignalementen die je in toekomstige ontmoetingen razendsnel helpen dat ‘point of interest’ te identificeren. Ook de zelfbeschermingsmaatregelen worden gemoderniseerd. De Link 22-netwerkfunctie is dus misschien wel de belangrijkste innovatie. Wie na de MLU met de NH90 te maken krijgt, heeft hierdoor direct de aandacht van het complete vlootverband op zijn dak. Je snapt dat we allemaal erg nieuwsgierig zijn naar de MLU, de geavanceerde nieuwe systemen en de extra slagvaardigheid die we erbij krijgen. Als techniek en onderhoud je iets zegt, ga je hier echt vet eerste rang zitten. Het gaat ons vooruit helpen om ons werk te doen in deze tijden van toenemende dreiging.”
Specificaties NH90
(Bron: Ministerie van Defensie)
- Fabrikant: NHIndustries
- Aantal: 19
- Type: NH90 NFH (Nato Frigate Helicopter)
- Lengte: 19,56 meter
- Breedte: 5,30 meter
- Rotordiameter: 16,30 meter
- Maximaal gewicht: 11.000 kilo
- Motoren: 2 Rolls-Royce Turboméca RTM322
- Maximumsnelheid: 260 kilometer per uur. Dit is 140 knopen Indicated Airspeed (KIAS)
- Optimale snelheid om maximale afstand te overbruggen: Tussen 110 en 125 KIAS oftewel ongeveer 204 en 230 kilometer per uur. Dat hangt af van de head- of tailwind op dat moment. Vliegbereik: 800 kilometer
- Kleur: lichtgrijs
- Bemanning: 2 tot 4, afhankelijk van de missie
- Bewapening: 2 Mark 46-torpedo’s twee MAG-middelzware machinegeweren twee M2-zware machinegeweren
- Sensoren: HELRAS (helicopter long range active sonar), European Navy Radar (360 graden oppervlakte radar), FLIR (forward looking infra-red), sonarboeien, ESM (electronic support measures)
De componenten van de maritieme NH90 komen bij de aandeelhouders van NHIndustries vandaan:
- Airbus Helicopters Frankrijk 31,25% (o.a. krachtbron, rotors, elektrisch systeem, flight control system, en core avionic systeem)
- Airbus Helicopters Duitsland 31,25% (o.a. 2/3de van de romp, systemen voor brandstof, communicatie en avionics control)
- Leonardo Helicopters 32% (o.a. 1/3de van de romp, versnellingsbak, systemen voor de hydraulische functies, plant management en Naval Frigate Helicopter mission control)
- Fokker 5,5% (o.a. staart, cabine schuifdeur, sponsons, landingsgestel en intermediate versnellingsbak)
