De transitie naar hernieuwbare energie zou in volle gang moeten zijn. Toch moeten mensen die in het bezit zijn van zonnepanelen, betalen om hun energie te mogen leveren. Is er wel een manier waarop we wel door kunnen gaan met hernieuwbare en dus toekomstbestendige energie? ENGIE doet dat met een groen gasinstallatie in Alkmaar.
Afgelopen zomer opende ENGIE de deuren voor journalisten die een rondleiding en veel informatie kregen. In de bestaande gasinstallatie die ENGIE aankocht, worden stromen restafval (feedstock) omgezet in groen gas, ofwel biomethaan. Die reststromen worden door bedrijven uit de buurt aangeleverd die daar soms voor betalen en soms ook voor betaald krijgen, afhankelijk van het product. “We krijgen bijvoorbeeld de schil van uien binnen, die is niet geschikt voor consumptie door mensen of dieren”, legt Dave de Koster uit, hij is manager operations bij de installatie. “Maar het zijn ook vloeibare reststromen, zoals gebruikt frituurvet. De vloeibare stromen komen via een pijpleiding binnen, waar vrachtwagens op kunnen aansluiten.” Vaste producten liggen in bulken in verschillende hoeken in de ruimte naast de vergister, waarna de shovel ze in de mengtank deponeert voor de vergisting. Uit 1 ton biologische reststromenbio ontstaat gemiddeld 150 kuub biogas, op jaarbasis produceert de installatie een kleine 5 miljoen kuub gas.
Meer installaties
Groen gas wordt gebruikt voor de verwarming van huizen en kantoren, vertelt Robert Goevaers, directeur van het Platform Groen Gas: “De vraag groeit ook in de industrie, maar de opschaling is sinds 2016 gestagneerd. Met de SDE kwam er een goede subsidieregeling, maar dit werkte niet.” De prijsdaling zoals bij zonne-energie, is niet haalbaar bij groen gas door het productieproces wat ervoor nodig is. Het is bekend dat 40 % van alle huishoudens heel lastig op een warmtepomp of een warmtenetwerk aangesloten kan worden. Huishoudens zijn dan nog maar één tak van alle verbruikers, er is wel een oplossing voor nodig. De vraag naar groen gas blijft stijgen, dat is niet het probleem. Bedrijven maken ook in bijvoorbeeld het vervoer steeds vaker gebruik van hernieuwbare bronnen. Ook daar is meer, en in sommige gevallen een andere oplossing, voor nodig. Om groen gas toch te faciliteren, komt vanuit de overheid een bijmengverplichting, wat voor een gegarandeerde afzet van groen gas voor de producenten zorgt. Dit speelt veel meer en beter in op de markt, dan subsidie ooit zou kunnen. Energieleveranciers krijgen in 2030 de verplichting om ongeveer 20% van het gas dat door de leidingen gaat, groen gas te laten zijn.
‘Goed schoongemaakt zeker’
Goevaers: “Daarin zie ik de ontwikkeling dat grote energiebedrijven niet wachten op aanbod, maar zelf meewerken aan de oplossing. Daar zijn wel veel meer installaties voor nodig, wat ons bij het probleem van vergunningen brengt. Verviervoudiging van de capaciteit is nodig, daar is zeker voldoende animo voor, maar je moet die installaties wel bouwen.” De doorlooptijd daarvoor is minimaal twee jaar. Naarmate installaties groter zijn, duurt de aanvraag langer. Vaak maken omwonenden zich zorgen over mogelijke vervuiling, stank en veel verkeer. Als alle groepen meegenomen worden in de besluitvorming, scheelt dat al veel. Dat kan vooral door goede voorlichting en beeldvorming. Neem een gemeenteraad en omwonenden mee naar een installatie om het te laten zien. “Dat deden we eerder en daarbij kwamen er opmerkingen als ‘Jullie hebben het hier vast eerst goed schoongemaakt’ en ‘Waarom ruik ik niks’. Dat zijn vooroordelen die heersen en die we weg kunnen nemen door de werkelijkheid te laten zien.” De doelstelling rondom groen gas, dus biomethaan is om in 2030 1,1 BCM dus 1,1 miljard kuub, te leveren. De vergunningen daarvoor zijn verleend, maar dat is nog geen productie en de grote uitdaging is om die installaties te creëren. Momenteel zijn het zo’n 250 bedrijven, vooral boeren, die op kleine schaal biomethaan produceren voor onder meer eigen gebruik.
Groei in hernieuwbaar gas
Onbekend maakt onbemind is ook het probleem van groen gas. Op dit moment produceert Nederland ongeveer 280 m3 groen gas, daarin is volgens Evert Mollema, head of strategy van ENGIE, nog een flinke slag te maken: “De waarde van je gas wordt straks bepaald door de CO2-reductie die je met dat gas kunt bereiken. De voornaamste uitdagingen waarmee we te maken krijgen zijn de stikstofruimte, de netcongestie en goede locaties voor de productie.” Met meer installaties, kan er ook meer vergist worden, waardoor het gebruik van mest van nu 5% kan opschalen naar 45% in Nederland. Nieuwe installaties moeten zoveel mogelijk in geïndustrialiseerde omgevingen komen, zoals bedrijventerreinen en havens. Voor die installaties is wel elektriciteit nodig, terwijl het net al overvol is. De reductie van de veestapel is geen echt gevaar voor de productie. Een uitdaging is dat als de bijmengverplichting er komt, de markt de waarde gaat bepalen waardoor subsidie sowieso niet meer mogelijk is. “Voor grootschalige installaties als North Star die contracten heeft rondom de afname van groen gas, is dat ook niet nodig. De kosten voor groen gas zijn wel hoger dan de gasprijs, dat is 90-100 euro en voor gas is dat momenteel 38 euro, maar die prijs fluctueert en is ook 200 euro geweest. Daarentegen kan groen gas gebruik maken van de gasinfrastructuur die er al ligt, terwijl je voor bijvoorbeeld elektrificatie een nieuwe infrastructuur moet opzetten, waarbij de kosten vooral bij de belastingbetalers terechtkomen.”
Vergisting van mest, cacaobonen en graanresten
“Niet alle restproducten mogen vergist worden voor groen gas, want daar zijn hele strenge eisen voor”, vertelt Dennis Mentink, senior inkoper feedstock van ENGIE. “Als we een nieuwe stof willen toevoegen, gaat dat eerst een maandenlange procedure in. Daarnaast bestaat de verplichting om regelmatig monsters te onderzoeken van de reststromen om ze te controleren op bijvoorbeeld chemische stoffen.” Om de continuïteit te waarborgen, is het wel nodig om veel verschillende stromen te verwerken. De feedstock is voor 70% afkomstig van agrarische bronnen en de rest komt uit de agrifood. Dit gaat in gecontroleerde hoeveelheden de mengbak in, waarna het een paar keer per uur via een pompsysteem in batches naar de vergisters gaat. Door het vacuümdruksysteem, komt de brei niet in aanraking met de pompen. De installatie in Alkmaar heeft twee hoofdvergisters en een navergister. De hoofdvergisters blijven altijd op niveau, dat is te zien aan de strakgespannen bovendaken, daarbinnen zit een gesloten membraanlaag als onderdak die naar beneden en boven gaat naar gelang de productie van gas. De samenstelling van het gas wordt continu gemeten. De mixers zorgen ervoor dat de feedstock goed verdeeld blijft. Tijdens de vergisting komen bacteriën vrij die het groene gas produceren, waarna het direct een pijpleiding naar de centrale energievoorraad gaat. Biogas bestaat uit 65% methaan en ongeveer 35% CO2. Dat laatste gaat niet de lucht in, maar wordt afgevangen en hergebruikt, waardoor je een negatief CO2-effect, waarbij dit uit de lucht wordt gehaald in plaats van andersom. In de kassenbouw en de frisdrankindustrie is vraag naar CO2 net als voor koeltoepassingen, die maken steeds meer gebruik van duurzame CO2.
Digestaat voor kunstmest
Na de vergisting tot biogas, blijft het restproduct digestaat over. Dat is ingedampt bruikbaar om mineralenconcentraat van te maken. Europese wetgeving staat het gebruik van digestaat als vervanger van kunstmest toe, dat is deels goedgekeurd en de verwachting is dat dat helemaal goedgekeurd wordt. Dat scheelt flink in het gasverbruik door de kunstmestproductie. Iedere vergister verwerkt een ander product, dit zijn altijd producten die ongeschikt zijn voor mensen en dieren. Biogas is inzetbaar voor het produceren van warmte en elektriciteit en voor transport. Vrachtwagens en schepen gebruiken biomethaan. De reststromen uit die verbruikers, kunnen weer terug naar de productie.
North Star in Emmen
Bij Emmen is een nieuwe North Star installatie in ontwikkeling op het voormalige terrein van NAM. Daar staat al een solarpark en een tankstation voor waterstof. Er komen een waterstof elektrolyser en vergisters bij. Shell, EBN en ENGIE werken hierin samen om ongeveer 39 miljoen m3 biomethaan te produceren, wat 33.000 huishoudens van gas kan voorzien. De North Star is een voorbeeld van snelle opschaling. EBN heeft veel gaswinningslocaties die niet meer in productie zijn, maar wel geschikt zijn voor herontwikkeling tot duurzame energiehubs. Emmen is daarvan het eerste voorbeeld. De feedstock daar zal bestaan uit mest, bietenpuntjes, maisstro, cacaodoppen, glycerine, restanten uit de melkindustrie en supermarktresten. Jaarlijks zal daar 650.000 ton aan reststromen verwerkt worden. De reststromen die niet gebruikt kunnen worden en de digestaat, gaan naar de landbouw.
