Europese functionarissen hebben alarm geslagen over de afhankelijkheid van het blok van bestaande onderzeese internetinfrastructuur. De uitvoerende macht van de Europese Unie wil helpen investeren in “kabelprojecten van Europees belang” die haar afhankelijkheid van te weinig onderzeese internetverbindingen zou verminderen en haar minder kwetsbaar zouden maken voor sabotage.
Onderzeese kabels zijn goed voor het grootste deel van het internetverkeer in de wereld, maar naarmate de bezorgdheid over kwaadwillende actoren die de internetinfrastructuur verlammen of verstoren toeneemt, heeft de Europese Unie een aantal van haar eigen projecten lopen, ondersteund door een verborgen politieke dynamiek.
De Europese Commissie zal naar verwachting begin 2024 komen met een nieuwe strategie om de Europese telecomsector en internetinfrastructuur te stimuleren. Het zal de basis leggen voor een nieuwe “Wet op digitale netwerken” per 2025, aangekondigd door commissaris voor de interne markt Thierry Breton.
De Commissie wil via twee lijnen investeren: ten eerste in een “EuroRing” van kabels als ruggengraat voor Europa’s eigen internetverkeer. Ten tweede in een ‘Global Ring’ van ‘strategische internationale wereldwijde gateway-verbindingen’. Vooral deze Global Ring van verbindingen heeft niet alleen een informatie dimensie maar ook geopolitieke achtergronden. Lidstaten hebben hun eigen motivaties om bepaalde gateways te faciliteren of juist niet.
Deze geopolitieke dimensie van transcontinentale kabels raakt onvermijdelijk verweven met commerciële belangen, omdat het uitrollen van internetkabels voor duizenden kilometers duur is en Big Tech-bedrijven steeds meer het spel zijn ingegaan met hun eigen projecten. In Europa is het waarborgen van de veerkracht van onderzeese kritieke infrastructuur een gevoelig onderwerp sinds de sabotage van de Nord Stream-pijpleiding vorig jaar september. Eurocommissaris Thierry Breton heeft sindsdien een agenda voor veilige connectiviteit doorgevoerd die een diversificatie van internetverbindingen en satellietcommunicatie combineert. De manier waarop de uitvoerende macht van de EU dergelijke projecten heeft geselecteerd en ontworpen, heeft sommige Europese landen echter geërgerd, die hun eigen agenda’s en bedrijven willen doordrukken.
Onderzeese kabelleiding
De Global Gateway, Europa’s strategie voor de financiering van internationale projecten als reactie op en in concurrentie met het Chinese “Belt and Road Initiative”, heeft ongeveer 30 miljard euro uitgetrokken voor digitale connectiviteitsprojecten zoals onderzeese en terrestrische glasvezelkabels, beveiligde communicatiesystemen in de ruimte en datacenters. Het leeuwendeel van de EU-financiering aan derde landen is bestemd voor Afrika, waar momenteel Medusa het belangrijkste officiële project voor connectiviteit is tussen de EU en Afrika. Het verbindt Zuid-Europa via de Middellandse Zee met Algerije, Egypte, Marokko en Tunesië. Volgens een presentatie die de Commissie in april aan nationale vertegenwoordigers heeft gegeven, wordt een ander project overwogen: EurAfrica Gateway, dat van het Iberisch schiereiland langs de Atlantische kust van West-Afrika via de Golf van Guinee naar de Democratische Republiek Congo zou lopen. Enkele andere mogelijke projecten zijn: de Caribische kust en Zuid-Amerika (BELLA), Polar Connect (Arctische kabel) en het Zuid Azië Project. Voor sommige projecten zijn er al fondsen beschikbaar voor andere nog niet. Onduidelijk is welke projecten voorrang krijgen en waarom. De voornaamste motor achter de financiering en prioritering van de projecten schijnt het lobbyen te zijn. Daarbij heeft elke lidstaat zijn eigen (vaak verborgen) agenda.
Veel EU-landen die niet strategisch gelegen zijn of niet aan zee grenzen, hebben immers weinig interesse in de geopolitiek van internetkabels. De lidstaten die betrokken zijn, bevoordelen vaker wel dan niet hun eigen nest.
Frankrijk heeft bijvoorbeeld sterke economische banden met de voormalige koloniën in West-Afrika en de overzeese gebieden in de Indo-Pacific. Portugal positioneert zich als een internationale datahub die Europa verbindt met Latijns-Amerika en West-Afrika.
Finland heeft fel gepleit voor de Arctische kabel, waarmee het Finse bedrijf Nokia aan de leiding gaat. Tot nu toe heeft Helsinki de overhand gehad op het door Stockholm gesteunde concurrerende project “Polar Connect”.
“De EU heeft een lange weg afgelegd in het beveiligen van 5G-netwerken, die op zichzelf kritieke infrastructuren zijn. Maar er zijn belangrijke mazen in de wet als het gaat om het beveiligen van onze netwerkinfrastructuur op het gebied van spectrum en onderzeese kabels,” zei Breton. De strategie van de Commissie zou de Europese telecomsector een impuls geven en deze helpen bij het inhalen van de aanleg van 5G-netwerken en de ontwikkeling van nieuwe diensten en technologieën. De strategie zou de door Breton aangekondigde Digital Networks Act omvatten, die de deur verder opent voor telecomoperatoren om in omvang te groeien en over de EU-grenzen heen te fuseren.
Commerciële kansen
Een belangrijke leverancier van onderzeese internetkabels is het Chinese Huawei, dat zijn markttoegang in Europa de afgelopen jaren heeft zien inkrimpen vanwege veiligheidsproblemen. Andere grote leveranciers zijn Amerikaanse Big Tech-bedrijven zoals Google en Facebook, die te maken hebben gehad met een litanie van controle door Europese toezichthouders over hun dominantie en gegevensprivacybeleid. Het Europese Nokia, met het hoofdkantoor in Finland, is ook een belangrijke speler in het leveren en onderhouden van onderzeese kabels.
Met andere woorden, net zoals de toegenomen aandacht van Europa voor onderzeese infrastructuur een reactie is op de verbitterende geopolitieke context, is de beslissing welke geografische gebieden prioriteit moeten krijgen ook een ondoorzichtige mix van commerciële belangen en politieke dynamiek. Hoe het ook zij: hier liggen grote kansen voor Westerse databedrijven om de komende jaren grote orders binnen te halen.
